Do tính cách đọc thơ hoàn toàn chủ quan như đã nói ở trên, xin bạn đừng xem đây như một thiên khảo cứu hay một bộ sưu tập về thi ca Việt-nam. Tôi đọc bằng cảm xúc, không đọc bằng kiến thức. Nếu những lời bàn nào đó của tôi đối với một bài thơ mà không đúng ý tác giả thì chẳng có nghĩa rằng tôi hiểu sai đâu, mà chỉ vì tôi đọc thơ tác giả đó bằng cái hồn, cái giọng, cái cảm xúc của tôi đấy thôi. Xin đừng càm ràm, phiền trách. (Vả chăng, này các thi nhân, các bạn có thể nào chỉ tôi làm thơ cách sao mà không bị người khác hiểu sai ý không?) (trích LỜI THƯA của Vĩnh Hảo viết cho các trang "Đọc thơ")
Ðinh Hùng
Thơ Ðinh Hùng, không mê sao được! Từng chữ, từng câu, tạo nên những cái đẹp bất ngờ. Phong cảnh thiên nhiên u tịch như trong tranh vẽ đã bừng sống dậy khi dòng thơ ông lướt ngang. Âm thanh và sắc màu qua giọng thơ ông, vô cùng linh động. Ông như một họa sĩ vẽ tranh bằng con chữ, bằng thơ.
Sóng Nước Ðồng Chiêm
Loang loáng thuyền khơi vệt nắng chìm,
Trùng dương về bạc khắp đồng chiêm.
Một rừng nhiệt đới in lòng nước,
Tay với trời xanh, đụng cánh chim.
Trời nước kề vai lả lướt buồn,
Từng cù lao nhỏ nép sơn thôn.
Em đi, dẫy núi nhìn ngây ngất
Ðá cũng tình si nhớ gót son.
Chưa khuất đầu non đã cố nhân
Người ôi! cho núi chuyển theo gần.
Vầng trăng mười bẩy rưng rưng nhớ,Con nước đầy vơi lệ thủy ngân.
Em vượt Bồng sơn đến Tuyết sơn
Ðà giang nghiêng nửa khoé thu buồn.
Sông xanh tỏa bóng hàng mi rợp
Con mắt trao về nẻo viễn thôn.
Tình đến bên người, núi chắn ngang
Tà dương mái tóc ngút mây vàng.
Bỗng nghe lạc trận mưa ngàn đổ
Cả một mùa thu đã quá giang.
Sóng tóc rừng mưa gợn chập chùng,
Nghẹn ngào từng tiếng nấc thu không.
Sương pha áo mỏng gầy non bạc,
Chiều lặng soi gương, xót má hồng.
Chiều lại chiều mưa, nước ngập đồng
Mộng vàng hoa mướp rụng ven sông.
Ðợi em từ mấy phương bèo giạt,
Mưa lọt chiêm bao, tóc rối bồng.
Giấc mộng đêm nào cũng gió mưa,
Gối chăn như hải đảo vô bờ.
Sáng dâng bốn vách sầu nghiêng bóng,
Thoáng ngọn đèn trôi ánh mắt xưa.
Vọng tiếng chim đêm, núi nhớ rừng
Ðồng chiêm nghe cũng thủy triều dâng.
Dài thương mặt nước mênh mang gió,
Lòng bỗng trôi ra biển mấy trùng.
Thiên nhiên đã thế, mà đối với con người, càng hơn thế, nhất là những người đẹp mà ông yêu, ông mê. Những mối tình sao mà "si" ghê người. Si, mà đẹp lạ! Thảo nào ai đọc qua thơ ông lại chẳng mê!
Nụ Cười Thương Nhớ
Thu về, em đã gặp thu chưa?
Giải nước trường giang lạnh mấy bờ?
Thoảng bóng hoa buồn in lối cũ,
Dặm đường mơ tưởng bước em xưa.
Tôi mãi tìm thu mấy bữa nay
Mới nên sầu mộng, nhớ nhung này.
Tưởng trong thao thức, lòng giăng gió
Ðều nói cùng em: Yêu lắm thay!
Từ trái đồi xanh, xanh mãi đâu
Trở về đồng nội ngát ưu sầu,
Hương thơm ngây ngất, hồn hoa cỏ
Hằng viễn hoài em xa cách lâu.
Mảng nhớ mong em, rừng đã vàng
Dáng chiều giục giã cửa đài trang.
Cảm thương nhan sắc, mờ thu thủy,
Phơ phất trùng dương khỏi ải quan.
Nước buồn cũng bởi mắt em xanh
Hồ biển rưng rưng biếc mấy thành.
Em tự phương trời, thu gởi lại
Nụ cười thương nhớ, nét đan thanh.
Gặp Nhau Lần Cuối
Khi tôi ngồi xuống ở bên em,
Giở tập thư xưa đọc trước đèn,
Vẫn ngọn đèn mờ, trang giấy lạnh,
Tiếng mùa thu động, tiếng mưa đêm.
Gần nhau, còn lạ nét môi cười,
Em đến như người bạn cũ thôi .
Trận gió năm nào chưa ngớt thổi,
Mà nghe hồn gió lạc xa khơi .
Em hãy ngồi im - khuya đã lâu,
Phút giây tâm niệm tưởng như sầu .
Ngón tay não nuột tàn nhung bướm,
Gỡ cánh hoa phai lả mái đầu .
Đèn nhỏ, sương pha lạnh mặt người,
Lạnh vương từ sợi tóc buông lơi .
Lìa vai, kỷ niệm bay mùi phấn,
Nép mặt hờn nghiêng lá hổ ngươi .
Mắt lặng nhìn nhau từ dĩ vãng,
Chợt xanh màu áo nhớ thương xưa .
Bóng em khoảnh khắc thành hư ảo,
Buồn lướt hàng mi thấp thoáng mưa .
Từng nhớ, từng thương, từng chụm đầu .
Từng chung dòng lệ thấm vai nhau .
Mà trong mắt liếc ngờ non ải,
Nhịp thở ân tình cũng biển dâu .
Sương xuống nhiều thêm, thôi biệt ly!
Nhìn em lần cuối, tiễn em về .
Mưa buồn nỡ để đường thu lạnh?
- Đây áo quàng vai, em hãy che .
Chớp Bể Mưa Nguồn
Có kẻ nghe mưa, chạnh mối sầu
Vắt tay chờ mộng suốt đêm thâu
Gió từ sông lại, mưa từ biển,
Không biết người yêu nay ở đâu?
Tôi ngủ bâng khuâng một gối buồn,
Giường lênh đênh nổi giữa băng sơn.
Xoay mình, giận mảnh chăn hờ hững,
Tuyết phủ, sương dâng một nửa hồn.
Người ta xa lánh cả tôi rồi!
Trở gối, nghe hồn động biển khơi,
Xa bạn, xa lòng, xa mắt đẹp,
Gió mưa dòng tóc đắng vành môi.
Dĩ vãng dầm mưa lén bước về,
Áo chùng, mây tỏa, mặt sầu che.
Run tay ấp nửa bàn chân lạnh,
Thương những con đường mưa cuốn đi.
Gió táp ba canh mộng thở dài
Lùa mây bên gối, suối bên vai.
Cô đơn, tay níu trời khung cửa,
Ðèn phố nhòa trong nước mắt ai?
Lác đác trong mê rụng tiếng đàn,
Hồn ai khóc rợn bốn giây oan?
Gót chân thủa ấy vào mưa gió,
Còn thoảng hơi sương đậu cánh màn.
Có lẽ Tình đi lạc mất nhà
Lặng nằm tưởng đến một tên hoa
Ngẩn ngơ thương mãi vầng trăng lạnh,
Hoài vọng nghe rung một tiếng gà.
Ai đến đây buồn chơi với ta?
Ngọn đèn tâm sự thắp trong nhà.
Trời gần mái ngói hay xa nhỉ?
Chuyện nở ân tình, đêm nở hoa.
Hai bài kế tiếp đã được mượn lời để phổ nhạc, với tên là Mộng Dưới Hoa mà ai cũng biết. Lời đã đổi khá nhiều, hoặc Mộng Dưới Hoa chỉ là "phóng tác" của hai bài thơ này, và lác đác đôi câu đôi lời từ những bài thơ khác (?). Ðây là nguyên tác:
Tự Tình Dưới Hoa
Chưa gặp em, tôi vẫn nghĩ rằng:
Có nàng thiếu nữ đẹp như trăng.
Mắt xanh là bóng dừa hoang dại,
Thăm thẳm nhìn tôi, không nói năng.
Bài thơ hạnh ngộ đã trao tay,
Ôi mộng nào hơn giấc mộng này ?
Mùi phấn em thơm mùi hạ cũ,
Nửa như hoài vọng, nửa như say .
Em đến như mây, chẳng đợi kỳ,
Hương ngàn gió núi động hàng mi .
Tâm tư khép mở đôi tà áo,
Hò hẹn lâu rồi - Em nói đi .
Em muốn đôi ta mộng chốn nào?
Ước nguyền đã có gác trăng sao .
Truyện tâm tình: dưới hoa thiên lý,
Còn lối bâng khuâng: Ngõ trúc đào .
Em chẳng tìm đâu cũng sẵn thơ .
Nắng trong hoa, với gió bên hồ,
Dành riêng em đấy . Khi tình tự,
Ta sẽ đi về những cảnh xưa .
Rồi buổi ưu sầu em với tôi
Nhìn nhau cũng đủ lãng quên đời .
Vai kề một mái thơ phong nguyệt,
Hạnh phúc xa xa mỉm miệng cười .
Xuôi Dòng Mộng Ảo
Chim hồng về khu rừng cũ,
Xuân ấy hai lòng mới yêu .
Cùng hoa, bướm trắng sang nhiều,
Nắng thơm những chiều tình tự .
- Xin em ngồi trên nhung cỏ,
Nghe suối ca vui nhịp nhàng.
Anh ru cho hồn em ngủ,
Bằng điệu ca sang dịu dàng.
Chim xanh về khu rừng cũ,
Hè tới, hai lòng còn yêu .
Cỏ thơm mọc đã cao nhiều,
Cành mộng bao nhiêu hoa đỏ!
- Nếu bước chân ngà có mỏi,
xin em dựa sát lòng anh.
Ta đi vào tận rừng xanh,
Vớt cánh rong vàng bên suối .
Lá đỏ rơi trong rừng cũ,
Thu về, hai lòng còn yêu .
Đường tình trải một làn rêu,
Ngơ ngẩn hồn chiều tư lự .
- Em có lên sườn núi biếc,
Nhặt cánh hoa mơ gài đầu .
Này đôi nai vàng xa nhau,
Có tiếng gọi sầu thảm thiết.
Chim buồn xa khu rừng cũ,
Đồi núi trập trùng cỏ rêu .
Hai lòng nay đã thôi yêu,
Có tiếng suối chiều nức nở .
- Em không nghe mùa thu hết?
Em không xem nắng thu tàn?
Trời ơi! Giọt lệ này tan,
Là lúc linh hồn anh chết!
Gặp Em Huyền Diệu
I
Em tự ngàn xưa chuyển bước về,
Thuyền trao sóng mắt dẫn trăng đi .
Những dòng chữ lạ buồn không nói,
Nét lửa bay dài giấc ngủ mê .
Em đến mong manh vóc ngọc chìm,
Tàn canh hồn nhập bóng trăng im.
Ta van từng đóa sao thùy lệ,
Nghe ý thơ sầu vút cánh chim.
Mười ngón tay dâng lửa nguyện cầu,
Hỡi ơi! Hồn chuyển kiếp về đâu ?
Ta xin giữ trọn lòng trinh bạch,
Ngưỡng vọng Em như Nữ Chúa Sầu .
Em đến từ trong giấc hỗn mang,
Lời ca không mở cửa thiêng đường.
Thời gian bốn phía nhòa gương mặt,
Ảo tưởng nghiêng vầng trán khói sương.
Em với ta chung một hạn kỳ,
Hóa thân vào nét chữ cuồng si .
Chiêm bao động gót giầy mê hoặc,
Trang giấy bay mùi tóc ái phi .
Nét chữ hoang sơ hiện dáng người,
Ta ngừng hơi gọi: Diệu Huyền ơi!
Mắt ai tình lạc xanh vần điệu ?
Tuyết gợn làn da bóng nguyệt trôi .
II
Em đến vầng trăng bỗng tỏa hương,
Quen nhau, ngờ truyện rất hoang đường.
Trang thư xõa tóc cười e lệ,
Nét chữ thu gầy, vóc ngậm sương.
Thăm thẳm chìm sâu cõi mộng nào ?
Nửa chiều huyền hoặc, nửa thần giao,
Mắt xanh Em đến như màu khói,
Một thoáng hồng nhan ngọn gió trao .
Cặp mắt nhìn nhau có hẹn thề ?
Não lòng - ôi khóe ngọc lưu ly!
Bài thơ khát vọng thành mưa gió,
Anh gửi vào trong những giấc mê .
Giấy mực say nồng hương tóc Em,
Thương qua dòng chữ ngón tay mềm.
Vệt son loáng nét môi cuồng vọng,
Lắng tiếng xuân cười, chết mỗi đêm.
Chết giữa mùa xuân, lạ cuộc đời,
Tên em còn đượm ngát vành môi .
Lung linh sao rụng, mưa hàng chữ,
Chợt sánh hồm Em đáy mắt tôi .
Trăng bỗng u huyền, nắng cổ sơ,
Em về, nếp áo rộng hư vô .
Khói sương thạch động xa vầng trán,
Ta lạc vào trang tiểu thuyết xưa .
Mây quấn vòng lưng, tóc xõa vai,
Hồn lên thao thức búp tai dài .
Khóa xuân trinh bạch trăng làm gái,
Em lẩn vào Thơ, trốn Mộng hoài .
Gối rợn mình hoa, ửng má hồng,
Lòng Em - ôi bí mật thâm cung.
Thịt da hương phấn, ngây dòng mực,
Nét bút đa tình, cánh bướm rung.
Trắng muốt tâm linh vạt áo sầu,
Canh gà chưa rụng đã xa nhau.
Thương cho xác bướm hai lần mộng,
Đành hẹn bài thơ gửi kiếp sau.
Tôi sẽ đi như giấc mộng buồn,
Và đi như vệt nắng cô đơn.
Kinh thành hoang phế, Em ngồi lặng,
Mái tóc còn vương một chút hồn.
Ông làm thơ có vẻ cẩn thận, trau chuốt từng lời từng chữ. Có những bài thơ khá dài, nhưng chữ thì không thừa.
Trời Ảo Diệu
Đi lên em ơi! đường khinh thanh,
Nhìn trăng, ta hát điệu vong tình.
Bốn mùa chuyển dáng xuân thu động,
Mây núi buồn nghiêng mái tóc xanh.
Đây hoa cỏ thoát hình hài ảo mộng,
Ta ngắm Nàng trút bỏ áo xiêm Thơ .
Ta dừng bước, bài thơ Tình in bóng,
Cảm hồn trời bao dãy núi trầm tư!
- Hỡi non thẳm! trước thời gian xao động,
Đá bâng khuâng, màu thạch nhũ phai mờ
Mấy xuân thu ngươi đứng nhìn sao rụng?
Ta tìm trên tuyết dấu Người Xưa .
Đi vào mộng những Sơn Thần yên ngủ,
Em! kìa Em! đừng gọi thức hư không!
Hãy quì xuống đọc bài kinh ái mộ:
Hồn ta đây, thành tượng giữa Vô Cùng.
Mùa ảo diệu chuyển giao đường tinh tú,
Em biệt Xuân, còn để lại hoa dung.
Ta cười xuống kẻ tình nhân tục phố:
- Tay cầm tay, lòng có thấu chăng lòng?
Đi vào mộng những Sơn Thần yên ngủ.
Đôi hồn người tưởng gặp bóng cô đơn.
Rượu trường sinh: ta uống mắt em buồn,
Sầu mấy kiếp, giấc ngủ say bừng đỏ ?
Quên đi em, hãy sống đời cây cỏ,
Từng linh hồn dang díu với hương hoa .
Ta nhớ xưa: đêm thu rụng tiếng gà,
Trăng vĩnh viễn khóc thời gian tình tự
Mây hay gió động nỗi niềm phong vũ,
Bẩy xứ Tình che lấp dáng khinh thanh.
Theo lối mộng đi về Ân Ái cũ,
Em nghe ta, cùng mê hoặc thân hình.
Khuya sớm tìm sang lối tuyết trinh.
Lầu Xuân, hoa dựng ngọc liên thành.
Lệ in bóng núi, mờ nhân ảnh,
Mây đó về đâu, có gặp mình?
Thương Nước vô danh, Người mộng ảo,
Ta cười một nét, vẽ hư linh.
Áo thơ đã ố màu tang hải,
Em thoát xiêm đi, hiện dáng Tình.
Tiếng Dương Cầm
Chiều nắng say, con bướm vàng thơ thẩn,
Bên nhà em hiu hắt tiếng dương cầm.
Hồn ai xưa khóc lại giữa thanh âm?
Mối sầu ấy biết em còn tưởng nhớ ?Tôi nghe rõ buổi chiều hoa nức nở,
Ôi tay buồn em để tiếng vàng rơi!
Vô tình sao! Em rung phím lòng người,
Bao thương nhớ chiều nay về quá khứ.Nhớ từ đâu, có một chiều khách lữ,
Trong hương đàn vương mãi ánh hương ai .
Ôi mắt xanh, mày lặng, ánh mi dài,
Người khuê nữ tóc buồn như suối chẩy.Và tay trắng trên phím ngà run rẩy,
Và hồn sầu tan rụng với hồng sa .- Anh van em ngừng lại khúc đàn hoa,
Nương tay nhẹ, gieo một lời vĩnh biệt.Anh van em chớ sầu trong mắt biếc,
Cho hồn ai thôi nhớ chút ly hương.
Chiều hôm nay thổn thức nắng bên tường,
Và lời gió cũng run bằng cánh bướm.
Em không thấy u hoài như sóng gợn,
Tự lòng anh rung lại mấy thanh âm?Bên nhà em hiu hắt tiếng dương cầm.
Duyên Phượng Hoa
Một độ tôi ngồi thương khóc hoa
Cửa chiều hiu hắt nắng xuân tà .
Nhớ người năm ngoái, năm xưa mãi,
Nhớ nụ cười xuân thấp thoáng qua .
Lòng gửi sầu theo mây gió bay,
Trông thời gian , để bóng hao gầy .
Trải bao đêm biếc tàn sao lệ,
Trời kết duyên đào: Em tới đây .
Tôi thả chim xanh lượn trước nhà,
Điểm trang lòng , đợi ái tình qua .
Em đi, mắt có thơ mùa hạ,
Má phấn hồng in bóng phượng hoa .
Tôi mất trời xanh của tuổi thơ,
Nên yêu em cũng bởi tình cờ
Gặp mùa hoa cũ trên đôi má,
Trong mắt em nhìn gặp bóng xưa .
Tôi ngẩn ngơ từng buổi tịch liêu,
Con ve hoài cổ thở than nhiều .
Điệu trường sầu vọng lên cao vút,
Đời sắp về xưa: Em hãy yêu .
Em yêu tôi và ta yêu nhau
Tôi lại say như buổi hạ đầu .
Cánh phượng hồng cùng tơ nguyệt bạch
Xin em ghi giữ thuở tôi sầu .
Đường Khuya Trở Bước
Tôi đến đêm xưa, Em vắng nhà,
Trăng vàng, mây bạc, sầu như hoa.
Tôi từ viễn phố rời chân lại,
Chỉ thấy sương nhiều như lệ sa .
Ở cũng bâng khuâng, đi chẳng đành,
Đêm trời, sao cũ sáng long lanh.
Lòng ta ngẫm truyện mười phương vậy:
Người gái khuê phòng kia mắt xanh?
Tôi cũng chưa đi hết dặm đường,
Đời dài, mới đến nửa sầu thương.
Một đêm trở bước cho lòng nghĩ,
Sao biếc rơi tàn mộng phấn hương.
Thanh Sắc
Đầu xuân có rừng xuân đẹp,
Suối bạc, ngấn vàng long lanh.
Con hươu sao quỳ khép nép,
Uống ngọc bên hòn đá xanh.
Đầu xuân có dòng sông trắng,
Thuyền ai chờ khách nằm đây .
Con chim nhạn biếc theo mây
Trên bến cát hồng xa vắng.
Đầu xuân có hội đua hồng,
Có cuộc thi tà áo lá .
Đầu xuân này cỏ thêu nhung,
Bướm với hoa đồng lơi lả .
Đầu xuân có tiệc xuân tình,
Núi xanh và trời xanh biếc.
Mây đào có má đào xinh,
- Em chớ để tình xưa chết.
Và hãy đọc thử vài bài lục bát:
Thủy Mặc I
(Hoa Rơi Yên Ngựa)
Một con đường nhỏ đất hồng,
Bâng khuâng vó ngựa men dòng suối xanh.
Mấy chùm hoa trắng mong manh,
Qua tàn lá biếc, trời thanh chập chờn.
Quạnh hiu cũng chẳng cô đơn,
Người đi trong bóng linh hồn rừng sâu .
Mênh mang tiếng vượn gọi sầu,
Giật mình hoa rụng trắng màu tóc bay .
Non xa thương bóng ngựa gầy,
Sương gieo vạt áo thấm đầy mùi hương.
Ngập ngừng thu bước trên đường,
Nhớ đôi con mắt viễn phương hẹn hò .
Thủy Mặc III
(Đường Trưa)
Lá xanh che khuất đường trưa,
Bóng thêu hoa nắng, lưa thưa điểm vàng.
Trời cao lắng xuống trường giang,
Hững hờ thay! áng mây hàng trôi qua .
Mây kia còn mãi nghĩ xa,
Hồ lim dim ngủ, chói lòa ánh gương.
Nhạc buồn một điệu thê lương:
Kèn ve nổi tiếng xót thương mấy hồi?
Buổi trưa ngừng giữa lòng tôi,
Ái tình đỏ sắc hoa rơi đầu cành.
Chừng nghe qua bóng lá xanh,
Có chân ai lặng bước nhanh trong sầu?
Xuân Ấm Hương Rừng
Thương em, trăng xế nửa vầng,
Mùa xuân thở ấm hương rừng trên vai .
Giang tay ôm bóng núi dài,
Đá thiên sơn có hồn ai tạc hình?
Tiếng vang chim lạ gọi mình,
Huyền âm chín cõi u minh truyền về .
Sao chìm đáy mắt sơn khê,
Màu đêm dã thú hôn mê tóc rừng.
Lửa sàn linh loạn hoa dung,
Núi nghiêng vai áo cẩm nhung đổi màu .
Hồn nào ngủ thiếp bông lau,
Bạc thời gian, cánh bướm sầu ngàn xưa .
Chập chờn khe liếp trăng mưa,
Bên Em, mùi phấn giao mùa còn say ?
Nửa vầng trăng, nét xuân gầy,
Ta mơ giấc ngủ còn ngây hồn rừng.
Em đi, sầu núi chất từng,
Gót chân từ thạch buông trùng sóng hoa .
Mây bay ánh mắt trăng tà,
Nồng hương cỏ dại, sương pha áo ngàn.
Người đi vào giấc mơ tan,
Ta soi dòng suối đêm tàn tìm nhau .