Tâm chí nhỏ th́ nh́n cuộc đời
trong phạm vi trăm năm, thấy mục
đích sống trong ṿng gia đ́nh,
xă hội, tôn giáo, quốc gia. Tâm
chí rộng hơn th́ hướng đến lợi
ích của nhân loại, của thế giới,
trong hiện tại và nhiều thập
niên hay thế kỷ tương lai.
Giới hạn nhỏ, lớn là ở nơi không
gian và thời gian. Mục tiêu nhỏ,
lớn th́ đặt nơi lợi ích của cá
nhân hay số đông. Nhưng dù ngắn
hạn hay dài hạn, con đường tất
yếu của đời sống nhân loại là
giáo dục. Con đường của Phật
giáo ở cuộc đời này cũng không
ngoài lănh vực giáo dục, thuật
ngữ thiền môn gọi là giáo hóa,
hóa độ, hoằng pháp.
Trong thiền môn, tâm chí cũng có
nhỏ và lớn như vậy. Nhỏ th́ mục
đích đặt nơi giới phẩm đại đức,
thượng tọa, ḥa thượng..., hoặc
nơi chức danh trụ tŕ, viện chủ,
hội chủ (một giáo hội hay hội
đoàn). Lớn th́ mục tiêu là làm
Phật, trước hết là tu tập hành
tŕ, chứng ngộ chân lư để thoát
ly sinh tử (sinh tử đại sự [1]),
nguyện nhiều đời nhiều kiếp cho
đến vô tận vị lai luôn hết ḷng
hoằng truyền Chánh Pháp, cứu khổ
và hóa độ hằng hà sa số chúng
sanh.
Làm trưởng tử của đức Phật th́
tâm chí phải cao rộng, không thể
thấp bé quẩn quanh nơi ngôi vị
hay ngôi chùa. Thậm chí làm
người phật-tử tại gia cũng cần
học theo tâm chí như thế.
Tâm chí cao rộng th́ trải cả thệ
nguyện của ḿnh đến vô cùng vị
lai, bao trùm cả vô tận không
gian. Nơi nào có thế giới khổ
đau, có chúng sinh khổ đau, nơi
đó xin nguyện có mặt để giáo
hóa, không chỉ trong hiện tại mà
đời đời kiếp kiếp tương lai.
Nói ra th́ có vẻ như là điều
không tưởng. Ít người tin là có
thể thực hiện được, khi nh́n
chung quanh, chỉ thấy đa số là
những con người b́nh thường, tài
năng giới hạn, đức độ khiếm
khuyết... Có chăng th́ là hàng
bồ-tát mới thực hiện được.
Nhưng bồ-tát, thực ra không phải
là những vị thần linh bay trên
trời cao hay ở một cơi ngoài
kiếp nhân sinh này. Một khi từ
ḷng thương cảm trước thống khổ
thế gian, cất lên ước nguyện đem
lại hạnh phúc an vui thực sự cho
số đông, tức khởi phát bồ-đề
nguyện, là có thể cất được bước
chân đầu tiên trên bồ-đề hành.
Nguyện lớn dẫn đường cho những
phương tiện thiện xảo hóa độ
chúng sanh.
Nghiệm thật kỹ sẽ thấy chung
quanh có rất nhiều vị bồ-tát
thường tiếp xúc chúng ta, thường
nâng đỡ, giáo dục, khuyến hóa
chúng ta vượt qua những khổ đau,
kiếp nạn của đời thường. Bồ-tát
sơ tâm th́ giáo hóa nhỏ; đại
bồ-tát th́ giáo hóa lớn.
Giáo hóa lớn là trải cả sinh
mệnh và tâm chí của ḿnh cho
việc hoằng truyền Chánh Pháp,
cứu khổ chúng sinh; dù hư không
có hao ṃn hay có một giới hạn
nào đó, thệ nguyện của tôi cũng
vô cùng tận [2].
Chắp tay ngưỡng vọng những vị
bồ-tát đă đến và đi, và sẽ trở
lại thế gian thống khổ này để
tiếp tục thực hiện con đường hóa
độ dài xa vô tận.
California, ngày 22 tháng 11 năm
2023
Vĩnh Hảo
___________
[1] Chỉ có sinh-tử là việc lớn,
tức là phải thoát ly cơi luân
hồi sinh-tử.
[2] “Hư không
hữu tận, ngă nguyện vô cùng
虛空有盡,我願無窮”
– Hư không dù có giới hạn th́
nguyện của tôi cũng không cùng
tận – trong bài sám Quy Mạng,
là một cách diễn đạt khác của
Thiền sư Di Sơn Kiểu Nhiên (730
– 799) về thề nguyện vô tận của
hàng Bồ-tát đối với Chánh Pháp
cũng như đối với việc độ sinh,
qua văn phát nguyện của ngài
A-nan trong kinh Thủ Lăng
Nghiêm: “Thuấn-nhă-đa tánh
khả tiêu vong / Thước-ca-ra tâm
vô động chuyển” 舜若多性可銷亡
爍迦囉心無動轉
– Tánh hư không
dù có thể tiêu vong, tâm kiên cố
cũng không động chuyển (Tiếng
Phạn: Thuấn-nhă-đa phiên âm từ
chữ śūnya, tức là hư không, tính
không; Thước-ca-ra phiên âm của
chữ Vajra, nghĩa là kim cương,
hay sấm sét – dùng trong câu này
là nói tính chất kiên cố, sắc
bén có thể chặt đứt vật khác
nhưng không thể bị phá hủy của
kim cương để nói tâm nguyện bất
hoại đối với Chánh Pháp).