Thi hào Nguyễn Du
có bài thơ không dùng một thuật
ngữ nào của Phật hay thiền môn,
nhưng ư đạo th́ mênh mông, sâu
thẳm:
Đạo ư
Minh nguyệt chiếu
cổ tỉnh,
Tỉnh thủy vô ba
đào.
Bất bị nhân khiên
xả,
Thử tâm chung bất
dao.
Túng bị nhân
khiên xả,
Nhất dao hoàn
phục chỉ.
Trạm trạm nhất
phiến tâm,
Minh nguyệt cổ tỉnh thủy.
(1)
Tạm dịch:
Ư Đạo
Trăng sáng chiếu
giếng xưa,
Nước giếng không
gợn sóng.
Không bị người
khuấy lên,
Ḷng này trọn
không động.
Giả như bị khuấy
đảo,
Lao xao rồi lặng
ngay.
Mênh mông một
mảnh ḷng
Trăng sáng nước
giếng xưa.
Giếng cạn th́
nước mau vơi, có khi múc lên cả
nước lẫn śnh.
Giếng sâu, nước
đầy, mới múc hoài không cạn.
Nếu khơi được
mạch nước dưới ḷng giếng th́
nước mới vô hạn.
Nhớ giếng nước
chùa Long Tuyền (2), sâu bốn
thước, thành giếng cao hơn một
thước. Các chú tiểu thanh thiếu
niên, mỗi ngày thả gàu lấy nước
tắm giặt, tưới cây, đổ đầy bồn
nước cho nhà bếp và nhà vệ sinh.
Gàu năm lít nước, thả dây xuống
múc, giật một cái là gàu lên
khỏi miệng giếng. Sức trai của
những chú tiểu thuở ấy nay không
c̣n. Nhưng nước giếng liên tục
múc lên từ giếng xưa, đến nay đă
hơn nửa thế kỷ, hẳn vẫn c̣n đầy.
Giếng thuở ấy bị khuấy động từ
khi mặt trời chưa mọc. Đến trưa
đứng bóng, giờ chỉ tịnh, nh́n
xuống có thể soi được mặt mũi
hồn nhiên tuổi thiên thần.
Thành giếng là
Giới. Nước lắng là Định. Trăng
soi là Tuệ.
Khi nước bị khuấy
đảo, múc lên, chỉ là những xao
động bề mặt. Giếng và nước không
nẩy sinh sự đối kháng hay xung
đột với sự khuấy động. Nước từ
một giếng xưa, từ một cơi ḷng
nguyên sơ, luôn tĩnh lặng.
Chỉ từ một mặt
nước tĩnh lặng, trăng mới có thể
soi chiếu và tỏa sáng.
Chỉ từ một tâm
b́nh thường, định tĩnh, những
phiền năo dục vọng mới có thể
tan biến, hiển lộ trí tuệ siêu
việt của bậc hiền nhân.
__________________
(1) Thơ Nguyễn
Du: Đạo Ư
道意
明月照古井,
井水無波濤。
不被人牽扯,
此心終不搖。
縱被人牽扯,
一搖還復止。
湛湛一片心,
明月古井水。
(2) Chùa Long
Tuyền, Hội An, tỉnh Quảng Nam.
Trước năm 1975 là Phật Học Viện
Trung Đẳng Quảng Nam. 40 tăng
sinh tham dự Phật Học Viện này
(niên khóa 1973 – 1977) là các
chú Sa-di ngũ giới và thập giới,
tuổi từ 13 đến 20. Tháng 4 năm
1975, toàn bộ các trường Phật
học toàn quốc (từ miền Trung đến
miền Nam Việt Nam) đều bị đóng
cửa. Phật Học Viện Quảng Nam
giải tán từ đó.
