CHIẾC LÁ XANH
Thích nữ Viên Quang
Chúng tôi đến vừa kịp lúc động quan. Lúc nầy, trời chưa sáng hẳn, chỉ đủ để nh́n thấy tấm bảng bên trên mái nhà: “Văng Sanh Quán”.
Thầy sám chủ đọc bài kệ tiếp dẫn Tây phương với giọng thật buồn. Thầy đă bước ra đường, đoàn người lặng lẽ theo sau, tiếng niệm Phật cất lên. Một đám tang không kèn trống…
Sáu người đạo tùy đă nhấc chiếc quan tài ra khỏi Văng Sanh quán, quay về phía bàn Phật cho quan tài xá ba xá rồi ra đi. Trời đă sáng hẳn, người ta có thể thấy rơ bảng cáo phó. Người mất tên là NT. Tôi lẩm bẩm một ḿnh “Hưởng dương 20 tuổi”. Con số ấy làm tôi giật ḿnh. Gương mặt người chết trong h́nh c̣n quá trẻ, vẫn mỉm cười một cách lạc quan và đầy tự tin như khi c̣n sống. Một chiếc lá vô t́nh rơi vào cái khay ngay trước tấm h́nh người chết – một chiếc lá xanh. Tôi ngạc nhiên nghĩ thầm: “Tại sao không phải là chiếc lá vàng mà là chiếc lá xanh rụng đi?”
Sư tỷ nhanh tay định lấy chiếc lá vứt đi. Tôi đưa tay ngăn lại:
- Đừng bỏ nó. Hăy đưa nó cho em. Chiếc lá này rất có ư nghĩa đấy.
- Tại sao?
- Dùng để quán vô thường.
Mắt đượm buồn, sư tỷ cúi xuống nh́n chiếc lá hồi lâu như suy nghĩ lời tôi nói rồi trao nó cho tôi.
- Thật vậy em ạ! Thân phận con người cũng giống như chiếc lá nầy.
Tất cả mọi người đều đă lên xe. Chiếc xe nhà đ̣n chở quan tài theo sau. Giờ nầy, đường phố hăy c̣n vắng. Chẳng mấy chốc, xe đă ra ngoại thành, hướng về phía Bà Quẹo. Giấy vàng bạc giả đầy cả hai bên đường chứng tỏ đây là thế giới riêng của người chết. Trong nghĩa trang, vô số chữ vạn và thánh giá nhấp nhô như đón chào người mới đến.
Tất cả mọi người đều xuống xe. Riêng chiếc xe nhà đ̣n chạy thẳng lên nhà hỏa táng. Đây là lần đầu tiên tôi đến nơi nầy. Đến thế giới của người chết. Không khí mới u buồn và rờn rợn làm sao! Hàng cây run rẩy, chân tôi cũng run rẩy. Hàng cây ướt sương đêm rơi xuống, nước mắt tôi cũng sắp rơi…
Mọi người đă đứng thành hai hàng ngang để thầy sám chủ làm nghi thức hỏa táng. Cũng với giọng tụng kinh trầm buồn ấy... Thời gian như ngưng hẳn, không gian dường bất động… Rồi bài kinh cầu nguyện cuối cùng cũng đă xong. Người ta rải hoa đầy cả quan tài. Tôi đứng đấy, ḷng trống rỗng, mắt ráo hoảnh nh́n quan tài từ từ hạ xuống… Có tiếng thút thít khóc, rồi vỡ ra… H́nh ảnh chiếc lá xanh lại hiện lên trước mắt tôi.
Mọi người tập trung trước ḷ thiêu chờ đợi. Không khí thật ngột ngạt. Mùi xác chết thiêu như c̣n phảng phất đâu đó làm tôi chợt rung ḿnh. Sư tỷ đưa mắt ra hiệu cho tôi đi ra phía sau ḷ thiêu. Không một bóng người. Cái im lặng bao trùm đến đáng sợ, củi vứt bừa băi. Một ông cụ già – có lẽ là người phụ trách ḷ thiêu – ngồi bất động trên một khúc cây lớn. Chúng tôi cố tạo tiếng động nhưng ông không quay lại. Chúng tôi im lặng nh́n nhau tiến về phía cái quách nhỏ bị vứt bên đường. Tôi giật ḿnh khi ánh mắt chạm phải hai cái ḷ thiêu nho nhỏ mà từ xa trông giống như hai cái bếp. Tro than đầy cả lối đi. Đó là ḷ thiêu dành cho các em bé yểu mệnh.
Thế rồi giờ hành lễ bắt đầu. Người phụ trách ḷ thiêu chất củi vào ḷ, tẩm xăng vào quan tài rồi đóng sầm cửa lại ghi hàng chữ lớn: “Ca 1, NT”. Mỗi người tay cầm một cây hương, đầu cúi thấp…. Thầy sám chủ đă cho lửa vào ḷ. Tôi nh́n trừng trừng vào quan tài đang bén lửa. Chiếc lá xanh run rẩy trong tay tôi. Tôi chợt hiểu: "Người ta có thể chết khi tuổi c̣n rất trẻ, kể cả khi mới sinh ra”. Tiếng kinh cầu nguyện bay vút lên cao… Tôi đứng đấy không biết đă bao lâu, tay vẫn cầm chiếc lá xanh, ánh lửa chập chờn sau làn nước măt, cổ nghẹn cứng. Nước mắt làm ướt cả áo tràng. Tôi khóc v́ ai? Khóc v́ người bạn xấu số hay khóc v́ tôi. Có lẽ khóc cho cả hai. Chỉ một cơn cảm lạnh người ta có thể chết dễ dàng như chiếc lá xanh gặp cơn gió phải rụng đi. Vô thường quá, tứ đại đă hoàn tứ đại, cát bụi trở về cát bụi rồi. Tôi nghĩ đến lúc rồi đây sẽ có ngày nầy đến với tôi. Và chính tôi chứ không ai khác sẽ nằm dài trong quan tài như khúc cây vô dụng rồi sau đó chỉ c̣n lại “chút tro tàn lạnh tanh”. Sự thật là thế, mọi người rồi ai cũng thế cả. Bây giờ tôi mới hiểu v́ sao khi chứng kiến cảnh sinh, già, bệnh, chết ở bốn cửa thành, Đức Phật đă quyết định xuất gia.
Tôi vẫn đứng đấy, đứng làm ǵ không biết, nhưng tôi nghĩ ḿnh cần phải đứng nơi đây. Để thực chứng chăng? Có lẽ thế. V́ đây là sự thật không thể chối căi. Bỗng có tiếng gọi lớn: - Q...! Về mau, mọi người đang chờ đợi em ngoài xe, đứng đấy làm ǵ?
Tôi ngơ ngác thật sự. Nh́n lại không c̣n ai bên cạnh tôi. Như vậy là xong một đời người ư? Tôi đưa mắt ngạc nhiên nh́n sư tỷ. Sư tỷ như hiểu ư:
- À ! Em mới đến đây lần đầu tiên phải không? Thôi đi về. Bây giờ mới có 7 giờ, 11 giờ sẽ có người đến lấy cốt.
Tôi càng ngơ ngác hơn. Sư tỷ không nói ǵ, nắm lấy tay tôi vừa dắt đi vừa lấy khăn lau nước mắt cho tôi.
- Em không hiểu tại sao người ta có thể dễ dàng chết khi c̣n quá trẻ như vậy?
- Ôi ! Em đừng nói từ “chết” nghe ghê quá. Hăy nói là “mất đi” hay “qua đời” ǵ đó!
Tôi cố chống chế bằng cách đọc một câu thơ của Shakespeare thay cho câu trả lời: “Có ǵ trong một danh từ? Hoa hồng hương ấy cho dù tên chi”.
Không khí bỗng trở nên vui vẻ. Sư tỷ nói tiếp:
- Em nói đúng, dù cho gọi là “mất đi”, “qua đời”, hay “vô thường” ǵ cũng là một, là sự chết, chỉ khác nhau cái danh từ thôi. Thế nhưng, nếu lỡ mai sư tỷ chết trẻ như vậy em có khóc không?
- Không! Em sẽ không khóc khi sư tỷ mất.
Sư tỷ tỏ vẻ ngạc nhiên:
- V́ sao?
- Lúc năy em khóc v́ em chưa hiểu. Xưa nay khi nói về người chết em chỉ nghĩ đến người già. Cho đến sáng nay, khi thấy chiếc lá xanh ĺa cành em mới giác ngộ ra rằng bất kỳ ai cũng có thể chết vào bất cứ lúc nào. Sự thật là thế. Thế th́ việc ǵ phải khóc? Chi bằng ngay giờ phút hiện tại, hăy sống sao cho xứng đáng, làm tṛn bổn phận và công việc mỗi ngày. Như thế là tu giới, tu định, tu huệ, đó là cách báo Tứ trọng ân, đó là điều hạnh phúc.
- Thật không ngờ em tiến bộ đến thế! Thế mới xứng đáng là người học Phật chứ!
- Đừng khen em. Hăy khen chiếc lá nầy!
Chúng tôi bước lên xe. Hàng cây lúc năy không c̣n run rẩy, đôi chân tôi cũng vậy. Những hạt sương trên chiếc lá đă được mặt trời chiếu rọi biến đâu mất, như nước mắt tôi được thực tại tuệ giác soi chiếu đă khô đi. Tôi nhủ thầm: "Sự thật là thế Q. ạ! Có ngày rồi mi sẽ nằm trong quan tài nhưng không biết là khi nào”. Rồi với ư nghĩ “lạc quan” ấy, tôi quay lại nh́n “thành phố của người chết” một lần nữa rồi mỉm cười bước đi…
Chiếc lá xanh vẫn c̣n nằm trong tay tôi… Nó đă hết run rẩy.
(Nhớ về đám tang của một bạn đồng tu – VQ viết năm 1994)