Do tính cách đọc thơ hoàn toàn chủ quan như đã nói ở trên, xin bạn đừng xem đây như một thiên khảo cứu hay một bộ sưu tập về thi ca Việt-nam. Tôi đọc bằng cảm xúc, không đọc bằng kiến thức. Nếu những lời bàn nào đó của tôi đối với một bài thơ mà không đúng ý tác giả thì chẳng có nghĩa rằng tôi hiểu sai đâu, mà chỉ vì tôi đọc thơ tác giả đó bằng cái hồn, cái giọng, cái cảm xúc của tôi đấy thôi. Xin đừng càm ràm, phiền trách. (Vả chăng, này các thi nhân, các bạn có thể nào chỉ tôi làm thơ cách sao mà không bị người khác hiểu sai ý không?) (trích LỜI THƯA của Vĩnh Hảo viết cho các trang "Đọc thơ")     Hàn Mặc Tử     (chiều 10/4/2002)   Bạn có biết thôn Vỹ Dạ ở Huế không? Quê cha của tôi đấy. Tôi chưa bao giờ "về thăm thôn Vỹ", nên chẳng có ấn tượng gì về Vỹ Dạ cả. Nhưng qua một bài thơ chỉ dính có hai chữ "thôn Vỹ", tôi biết quê tôi rất đẹp. Ðây bài... "Về thăm thôn Vỹ" (có nơi chép là "Về chơi thôn Vỹ," nghe có vẻ "ít thơ", nhưng có lẽ là đúng nguyên lời của tác giả) của Hàn Mặc Tử:   Sao anh không về thăm thôn Vỹ Nhìn nắng hàng cao nắng mới lên Vườn ai mướt quá xanh như ngọc Lá trúc che ngang mặt chữ điền. Gió theo lối gió mây đường mây Giọt nước buồn hiu hoa bắp lay Thuyền ai đậu bến sông trăng đó Có chở trăng về kịp tối nay? Mơ khách đường xa, khách đường xa Áo em trắng quá nhìn không ra Ở đây sương khói mờ nhân ảnh Ai biết tình ai có đậm đà!   Ô, lại áo trắng nữa! Trắng sao mà đến nỗi nhìn không ra? Nhìn không ra cái gì? Không ra em? Không ra màu da cũng trắng quá? Hay nhìn không ra đâu là màu áo trắng với màu sương khói? Chắc là bóng em áo trắng chìm trong màu sương khói bên kia bờ sông. Và dù vậy, vẫn nhìn ra em như thường. Nói chi mà lạ rứa! Nói là nhìn không ra, vậy sao biết người ta mặc áo trắng! Hay là đứng đầu ngõ ngóng cô nàng nữ sinh áo dài trắng đội nón bài thơ sáng đi qua, chiều đi lại? Cậu thi nhân này hình như rảnh rỗi ở không dữ há! Chờ ngóng người ta từ sáng đến chiều chẳng thấy mệt! Rõ ràng như vậy mà. Ðầu bài thì "nắng mới lên", giữa bài thì đã "có chở trăng về kịp tối nay?" Vậy không phải là đứng trông từ sáng đến chiều tối sao? Ðứng bờ sông này ngóng bờ sông kia, mong người ta về thăm thôn Vỹ của mình. Mơ sao người đẹp một lúc nào đó sẽ đón thuyền sang bờ bên này để mình được chiêm ngưỡng một lần cho thỏa dạ... (vì chưa chắc thi nhân biết mặt người đẹp) mà lại nói một cách bóng bẩy tài tình đến nỗi chẳng ai trước mà cũng chẳng ai sau Hàn Mặc Tử có thể nói được hai câu diễn tả nỗi mong chờ tha thiết của chàng trai si tình một cách nên thơ như vầy:   Thuyền ai đậu bến sông trăng đó Có chở trăng về kịp tối nay?   Mà cũng chẳng ai tả cái màu trắng đẹp huyền ảo như màu trắng của Hàn Mặc Tử:   Áo em trắng quá nhìn không ra Ở đây sương khói mờ nhân ảnh...   Màu áo trắng chìm trong bóng sương mù buổi sớm. Hình như màu trắng và màu trăng là nỗi ám ảnh, hay là  những dấu ấn trong cuộc đời, và trong thơ Hàn Mặc Tử. Mà cũng không riêng gì  Hàn Mặc Tử. Các thi nhân khác cũng thế. Họ thích màu trắng và màu trăng.  Áo trắng của em nữ sinh. Áo trắng của em y tá và em bác sĩ. Màu trắng làm điên đảo bao nhà  thơ như thế mà khi rời trường lớp, rời nhà thương là em vội thay xiêm đổi áo, chọn màu xanh, màu lục, màu đỏ, màu vàng liền lập tức. Em sợ màu trắng trơn quá sẽ làm nhàm chán những đôi mắt tình si chăng? Không đâu. Không tin thì cứ đọc lại bốn câu chót của Hàn Mặc Tử. Ðọc rồi thì vẫn cứ cần phải đọc lại:   Mơ khách đường xa, khách đường xa Áo em trắng quá nhìn không ra Ở đây sương khói mờ nhân ảnh Ai biết tình ai có đậm đà!   Nếu một ngày nào trong tủ áo không còn áo màu để ra đường, em đừng ngần  ngại mặc áo màu trắng. Nếu không chàng trai nào thấy bắt mắt với màu trắng thì cũng chả sao cả. Sẽ có những văn thi nhân nhìn ngắm em và đưa em vào trang huyền sử của thi ca diễm tình.  Hãy đọc thêm một số bài thật hay của Hàn Mặc Tử:   Phan Thiết! Phan Thiết! Nhớ khi xưa ta là chim phượng hoàng Vỗ cánh bay chín tầng trời cao ngất... Bay từ Ðao Lị đến trời Ðâu Suất Và lùa theo không biết mấy là hương... Lúc đằng vân gặp ánh sáng chặn đường Chạm tiếng nhạc, va nhằm thơ thiên cổ... Ta lôi đình thấy trăng sao liền mổ: Sao tan tành rơi xuống vũng chiêm bao Trăng tan tành rơi xuống một cù lao Hóa đài điện đã rất nên tráng lệ Ở ngôi cao, ngước mắt ra ngoài bể Phong lưu ghê, sang trọng chẳng vừa chi. Ta mê man như tới chốn Phụng Trì Ở mãi đấy không về thiên cung nữa. Nhưng phép lạ! Có một vì tiên nữ Hao hao như nường nguyệt cõi Ðào Nguyên Ta đắm mê trong ánh sáng trần duyên Và van lạy xin cô nường kết ngãi; Mỉa mai thay cho phượng hoàng si dại Là ta đây đương ở kiếp muôn chim... Trở lại Trời tu luyện với muôn đêm Hớp tinh khí lâu năm thành chánh quả Ta trở nên như ngọc đàng kim mã Rất hào hoa rất phong vận: Người Thơ... Ta là trai khí huyết ước ao mơ Người thục nữ sanh giữa thời vô thượng, Rồi ngây dại nhờ thất tinh chỉ hướng Ta lang thang tìm tới chốn Lầu trang Lầu Ông Hoàng, người thiên hạ đồn vang Nơi đã khóc, đã yêu thương da diết.   Ôi trời ôi! là Phan Thiết! Phan Thiết! Mà tang thương còn lại mảnh sao rơi Ta đến nơi. Nường ấy vắng lâu rồi Nghĩa là chết từ muôn trăng thế kỉ Trăng vàng ngọc, trăng ân tình, chưa phỉ! Ta nhìn trăng khôn xiết ngậm ngùi trăng Ta vãi tung thơ lên tận sông Hằng, Thơ phép tắc bỗng kêu lên thống thiết Hỡi Phan Thiết! Phan Thiết! Mi là nơi ta chôn hận nghìn thu, Mi là nơi ta sầu muộn ngất ngư...     Ngủ với trăng Ta không nhấp rượu Mà lòng ta say... Vì lòng nao nức muốn Ghì lấy đám mây bay... Té ra ta vốn làm thi sĩ Khát khao trăng gió mà không hay! Ta đi bắt nắng ngừng, nắng reo, nắng cháy Trên sóng cành, -- sóng áo cô gì má đỏ hây hây... Ta rình nghe niềm ý bâng khuâng trong gió lảng Với là hơi thở nồng nàn của tuổi thơ ngây Gió nâng khúc hát lên cao vút Vần thơ uốn éo lách từng mây Ta hiểu ta rồi, trong một phút Lời tình chới với giữa sương bay.   Tiếng vàng rơi xuống giếng, Trăng vàng ôm bờ ao... Gió vàng đang xao xuyến Áo vàng hỡi chị chưa chồng đã mặc đi đêm! Theo tôi đến suối xa miền, Cổi thơ, cổi mộng, cổi niềm yêu đương... Mây trôi lơ lửng trên dòng nước, Ðôi tay vốc uống quên lạnh lùng Ngả nghiêng đồi cao bọc trăng ngủ, Ðây mình lốm đốm những hào quang...     Tiêu sầu Ô! Ðêm nay trời trong như gương Không làn mây vương, không hơi sương Tơ trăng buông rèm trên muôn cành Tơ trăng vàng rung như âm thanh.   Từ đâu tiêu sầu reo vi vu Buồn như làn mây hiền mùa thu Êm như dòng tơ trên vai nường Mong manh như là lời yêu đương.   Tiêu đưa tôi bay lên cung trăng Tôi phiêu diêu cùng ngàn sao băng A ha, lòng tôi trăng là trăng! A ha, trăng tràn đầy châu thân!   Cung thiềm đây rồi hương ngây ngây Ô, bằng trân châu hay quỳnh dao? Và mớm cho tôi bao tình say Mà tôi mút bao dòng ngọt ngào.   Nghê thường lên khơi nường Hằng ra Hương trầm bâng khuâng quyện mình hoa Nhịp nhàng nường đi theo nhịp đàn Âm thanh lên cao nhạc lừng ran.   Tôi lại gần bên: Ồ lạ thường! Nường Trăng, ô, chính là Thương Thương! Người tôi rung động như âm thanh Môi không ngừng dưới đôi tay xinh.   Hoảng hốt, tôi ôm chầm lấy nường Than ôi, nường đã biến ra sương Tôi ôm chầm phải tiếng tiêu sầu Vi vu reo buồn trong đêm thâu.     Trăng vàng trăng ngọc Trăng! Trăng! Trăng! Là Trăng Trăng, Trăng! Ai mua Trăng tôi bán trăng cho Không bán đoàn viên, ước hẹn hò Bao giờ đậu trạng vinh qui đã Anh lại đây tôi thối chữ thơ. Không, Không, Không! Tôi chẳng bán hòn Trăng Tôi giả đò chơi anh tưởng rằng Tôi nói thiệt, là anh dại quá! Trăng Vàng Trăng Ngọc bán sao đang?   Trăng! Trăng! Trăng! Là Trăng Trăng, Trăng! Trăng sáng trăng sáng khắp mọi nơi Tôi đang cầu nguyện cho trăng tôi Tôi lần cho trăng một tràng chuỗi, Trăng mới là trăng của Rạng Ngời Trăng! Trăng! Trăng! Là Trăng Trăng, Trăng!     Bẽn lẽn Trăng nằm sóng soải trên cành liễu Ðợi gió đông về để lả lơi Hoa lá ngây tình không muốn động Lòng em hồi hộp, chị Hằng ơi!   Trong khóm vi lau rào rạt mãi Tiếng lòng ai nói? Sao im đi? Ô kìa, bóng nguyệt trần truồng tắm Lộ cái khuôn vàng dưới đáy khe   Vô tình để gió hôn lên má Bẽn lẽn làm sao, lúc nửa đêm Em sợ lang quân em biết được Nghi ngờ tới cái tiết trinh em.     Say trăng Ta khạc hồn ra ngoài cửa miệng Cho bay lên hí hửng với ngàn khơi Ở trên kia, có một người Ngồi bến sông Ngân giặt lụa chơi Nước hóa thành trăng, trăng ra nước Lụa là ướt đẫm cả trăng thơm! Người trăng ăn vận toàn trăng cả Gò má riêng thôi lại đỏ hườm. Ta hẵng đưa tay choàng trăng đã Mơ trăng ta lượm tơ trăng rơi Trăng vướng lên cành - lên mái tóc cô ơi Hãy đứng yên tôi gỡ cho rồi cô đi! Thong thả cô đi... Trăng tan ra bọt lấy gì tôi thương? Tối nay trăng ở khắp phương Thảy đều nao nức khóc nường vu qui Say! Say lảo đảo cả trời thơ Gió rít tầng cao trăng ngã ngửa Vỡ tan thành vũng đọng vàng khô Ta nằm trong vũng trăng đêm ấy Sáng dậy điên cuồng mửa máu ra.     Ghen Ta ném mình đi theo gió trắng Lòng ta tản khắp bốn phương trời Cửu trùng là chốn xa xôi lạ Chim én làm sao bay đến nơi?   Chiếc tàu chở cả một đêm trăng Muôn ánh sao ngời chói thẳng băng Muôn sợi hương trầm say bối rối Muôn vàn thần thánh sống cao sang.   Giây phút, ôi chao! Nguồn cực lạc Tình tôi ghen hết thú vô biên Ai cho châu báu, cho thinh sắc Miệng lưỡi khô khan hết cả thèm.     Lòng anh Một lời hứa, anh chỉ mong có thế Ðể cho lòng tin tưởng ở ngày mai Một lời hứa ban cho người góc bể Là một nguồn sống mãi, tiếc chi ai?   Anh chỉ thẹn không còn son trẻ nữa Ðể cho tình âu yếm mặn nồng hơn Và chỉ sợ đời em còn măng sữa Một ngày kia trĩu nặng nuốt căm hờn.   Nhưng tội nghiệp, trên trời đôi nhạn lạc Cứ yêu nhau đừng tưởng đến ngày mai. Dẫu có lúc em mơ vui thú khác Anh cũng mừng đã được yêu em rồi.      Trút linh hồn Máu đã khô rồi, thơ cũng khô Tình ta chết yểu tự bao giờ! Từ nay trong gió - trong mây gió Lời thảm thương rền khắp nẻo mơ.   Ta còn trìu mến biết bao người Vẻ đẹp xa hoa của một trời Ðầy lệ, đầy thương, đầy tuyệt vọng Ôi! Giờ hấp hối sắp chia phôi!   Ta trút linh hồn giữa lúc đây Gió sầu vô hạn nuối trong cây - Còn em, sao chẳng hay gì cả? Xin để tang anh đến vạn ngày!     Siêu thoát Mới hay cõi siêu hình cao tột bực Giữa hư vô xây dựng bởi trăng sao. Xa lắm rồi, xa lắm, hãi dường bao! Ai tới đó chẳng mê man thần trí? Tòa châu báu kết bằng hương kì dị Của tình yêu rung động lớp hào quang Những cù lao trôi nổi xứ mênh mang Sẽ qui tụ thâu về trong một mối, Và tư tưởng không bao giờ chắp nối Là vì sao? Vì sợ kém thiêng liêng. Trí vô cùng lan nghĩ rộng vô biên Cắt nghĩa hết những anh hoa huyền bí. Trời bát ngát không cần phô triết lí, Thơ láng lai chấp chóa những hàng châu. Ta hiểu chi trong áng gió nhiệm mầu Những hạt lệ của trích tiên đầy đọa? A ha ha! Say sưa chê chán đã Ta là ta hay không phải là ta? Có gì đâu cả thể với cao xa Như cội rễ của trăm nguồn đạo hạnh   Hớp rượu mạnh, máu càng hăng sức mạnh Ôi điên rồ! Khoái lạc đến ngất ngư Thương là thương lòng mình giận chưa nư Hồn vội thoát ra khỏi bờ trí tuệ.

 

 

 

Trở về mục Đọc Thơ