“Thứ nhất tu chợ, thứ nhì tu
nhà, thứ ba tu chùa.”
Tục ngữ Việt Nam có câu như vậy. Vì là tục ngữ, không
thể biết được tác giả là ai. Vị tác giả này có thể là
người đã kinh qua ba giai đoạn, ba hoàn cảnh tu tập, nhờ
vậy mới có nhận xét chung khá đúng đối với nhiều người
để trở thành một tục ngữ phổ quát.
Theo kinh nghiệm của tác giả câu tục ngữ ấy, tu ở chợ là
khó nhất, kế đến là tu ở nhà; và dễ nhất là tu ở chùa.
Tuy vậy, thực tế cho thấy chỗ dễ nhất lại có rất ít
người chọn lựa, và một khi chọn lựa, lại ít người thành
công. Thành công, không phải chỉ hình thức của người
xuất gia suốt đời ở chùa, mà còn là thành công trong
việc giữ đạo, hành đạo, và trên hết: giải thoát giác ngộ.
Nói thế có nghĩa rằng tu nhà và chợ chỉ khó hơn tu ở
chùa khi nào hành giả chọn hoàn cảnh tu như là trợ duyên
cho việc luyện tâm và đặt mục tiêu tối hậu là giải thoát
giác ngộ. Ngoài điều này ra, tu nhà hạng nhì và tu chợ
hạng nhất chẳng qua cũng chỉ là tiếng than hoặc là lời
tự an ủi của một kẻ bị buộc phải vướng vào dòng thế tục.
Tu chùa khó hạng nhất. Xuất gia là con đường ngược dòng
gian truân, nhọc nhằn, cô đơn và bi tráng mà rất hiếm
người theo đuổi tới cùng. Tu chùa không đơn giản như bạn
nghĩ đâu.
Bạn đã từng tham dự một khóa tu học nào dành cho phật-tử
chưa? Khóa tu Bát quan trai-giới chẳng hạn, là khóa tu
một ngày một đêm, tập sự như là xuất gia với tám điều
luật về giới và trai, sử dụng chín trong số mười giới
của Sa-di.
Mười giới Sa-di
là giới cấm của những tiểu tăng và tiểu ni tập sự xuất
gia, chưa chính thức là hàng tăng sĩ Phật giáo. Giới
luật của hàng tỳ-kheo và tỳ-kheo ni còn nhiều và gay gắt
hơn. Ngoài khóa tu Bát quan trai-giới, còn có các khóa
tu học Phật Pháp, khóa Thiền quán, huân tu Tịnh độ, từ
một đến mười ngày, thường được tổ chức tại ngôi chùa
hoặc tu viện lớn, có khi phải mướn trường học vào kỳ
nghỉ hè mới đủ sức dung chứa lượng người tham dự.
Nếu đã từng tham dự các khóa tu học nói trên, hẳn bạn và
các bạn tu đều có chung kinh nghiệm là dù tinh tấn tu
học, thu đạt nhiều lợi ích về tinh thần, nhưng kết thúc
khóa tu thì lòng dạ cũng vui mừng lắm: được thu xếp trở
về với gia đình, với đời sống thế tục quen thuộc, thân
tình, không bị giới luật và nội qui khe khắt ràng buộc
nữa. Như vậy, tu chùa thế nào, dễ hay khó?
Tôi cũng muốn hỏi, có khi nào bạn bị đặt trước một hoàn
cảnh phải chọn lựa giữa đạo này và đạo kia, giữa đạo và
một thế lực chính trị, giữa đầu hàng và cái chết, giữa
sự rút lui cho yên thân hoặc phải tiến tới để bị chửi
mắng? Câu hỏi nêu ra vào thời điểm này, có vẻ như khơi
lại một kỷ niệm xa xôi nào đó của quá khứ, hoặc chỉ đọc
thấy trong tiểu thuyết và sách sử. Đang sống ở một đất
nước tự do, trong một thời đại văn minh dân chủ, bạn sẽ
thấy câu hỏi kia xa vời, không liên hệ gì đến mình cả.
Nhưng kỳ thực, câu hỏi ấy rất sống động và vẫn còn là
những thực tế đang xảy ra nhan nhản trước mắt.
Điển hình là hoàn cảnh “tu chùa” của những phật-tử tham
dự khóa tu học Phật Pháp hàng tuần vào ngày thứ Bảy, từ
8 giờ sáng đến 5 giờ chiều, tại chùa Bát Nhã, thành phố
Santa Ana, tiểu bang California. Khóa tu học Phật Pháp
này được khởi sự tổ chức từ cuối tháng 10 năm 2008. Đây
quả là chương trình hoằng pháp thiết thực, rất bổ ích và
thuận lợi cho phật-tử trong vùng. Chương trình tu học có
sự hướng dẫn luân phiên của nhiều Tăng Ni, với các
chuyên đề về Thiền, Tịnh và Mật tông, cũng như các lớp
Phật Pháp căn bản.
Bạn sẽ nôn nóng đặt câu hỏi: một khóa tu học tổ chức
hàng tuần, không phải là hàng năm như những khóa tu
khác, cũng không phải tập trung hàng trăm, hàng ngàn
người tham dự, vậy thì có gì để nói? – Xin thưa, khóa tu
học Phật Pháp ở đây rất đặc biệt, không giống bất kỳ
khóa tu học nào của Phật giáo Việt Nam trên toàn thế
giới. Vì sao?
Đường dẫn đến chùa là con đường tráng nhựa như bao nhiêu
con đường khác, nhưng đầy ổ gà. Xe đi vào phải lái chậm
theo bảng đề hai mươi lăm dặm một giờ. Có một ngã tư
rộng với bốn bảng stop, phải cẩn thận đi qua. Đường hẹp
và gập ghềnh. Khi gần đến cổng chùa, bạn sẽ thấy có vài
người trưng cờ và biểu ngữ, dùng loa phóng thanh hướng
vào trong chùa, hò hét. Bạn sẽ không hiểu chuyện gì xảy
ra. Khi xe đến sát những người này, bạn sẽ nghe được
những câu khẩu hiệu biểu tình, đại khái như: “Đả đảo
ma tăng trọc đầu,” “đả đảo bọn thầy chùa tiếm danh” “đả
đảo công an trọc,” “đả đảo bọn Về Nguồn phản bội…”
Trước cổng chùa thì như vậy, nhưng khi vào trong, bạn
sẽ chứng kiến một đạo tràng tu học trang nghiêm với
khoảng trên ba mươi học viên phật-tử tham dự. Chương
trình sít sao, từ sáng đến chiều tụng kinh, niệm Phật,
học giáo lý, ăn cơm trong im lặng, thảo luận về Phật
Pháp. Không biết bạn sẽ có cảm giác thế nào trước sự
tương phản giữa nhóm ba bốn người dùng loa chửi bới và
ba bốn chục người im lặng tu học, chứ đối với riêng tôi,
mỗi lần đến thăm đạo tràng, tôi đều ứa lệ.
Hòa thượng viện chủ chùa Bát Nhã vốn là một “sơn tăng”
trung hậu, bộc trực, ba mươi năm sống trên đất Mỹ mà tâm
tính và hình dung vẫn giữ nguyên cái vẻ xuề xòa chất
phác của thầy tu chùa làng. Một nhà tu như vậy, đối với
thị-phi oan ức, vu khống mạ lỵ, chỉ là chuyện của chợ
đời gió thoảng mây bay. Một lần, tôi chứng kiến một
phật-tử đến thăm chùa, đề nghị hòa thượng tìm cách giải
quyết vấn đề biểu tình ồn ào trước cổng chùa để khóa tu
học được yên tĩnh trang nghiêm, tâm trí học viên sẽ được
nhẹ nhàng, thư thả, dễ định tâm hơn. Hòa thượng chỉ
cười, trả lời với giọng khiêm nhẫn lạ thường:
“Không sao, tâm của phật-tử ở đây kiên cố lắm, những lời
chửi rủa kia chẳng ăn thua gì đâu!”
Nghe những lời mộc mạc ấy, tôi thật cảm động, nhưng vẫn
chưa yên lòng, vì nghĩ rằng có thể đó chỉ là cảm nghĩ và
nhận xét của hòa thượng chứ không phải của chính các học
viên. Tôi nêu nghi vấn ấy, hòa thượng tiếp:
“Ngày nào chư Tăng Ni cũng thăm hỏi, an ủi các học viên,
động viên tinh thần của họ, đều được họ mạnh dạn trả lời
là sự chửi rủa, chống phá càng làm cho tín tâm của họ
mạnh mẽ, kiên cường hơn.”
Nghe đến lời này, tâm tôi chấn động thật mạnh. Ngay lúc
ấy, ngôi chùa Bát Nhã nhỏ hẹp trong xóm nghèo thành phố,
lập tức hiển hiện trước mắt tôi, trong tâm khảm tôi, như
một cảnh giới diệu lạc của các bậc bồ tát.
Hãy khoan nói về trình độ Phật Pháp và kinh nghiệm tu
tập hành trì của những học viên ở đây như thế nào. Chỉ
nhìn nơi vẻ thiết tha cầu học, kham nhẫn tụng niệm trước
sự chửi rủa của kẻ khác, có thể nói là các học viên khóa
tu chùa Bát Nhã đang thực hành bồ-tát đạo, và ít nhất họ
đã biểu hiện ba trong bốn pháp hạnh của bồ-tát được nói
đến trong kinh Đại Tập, phẩm Hạnh Tam Muội: “Thứ nhất
là tín tâm bất hoại, thứ hai là tinh tấn không mỏi mệt,
thứ ba là trí tuệ thù thắng và thứ tư là gần gũi thiện
tri thức.” Theo kinh này, bồ-tát nào có đầy đủ bốn
pháp hạnh thì đạt được tam-muội ngay trong hiện tiền.
Được biết, số học viên không bị giảm đi sau nhiều tuần
lễ vừa tu học vừa bị chửi. Họ đã tìm thấy an vui, lợi
lạc khi được “gần gũi thiện tri thức.” Họ vẫn “tinh tấn” mỗi tuần đến đạo tràng để tham dự khóa tu
học, “không mỏi mệt” tuân theo các nội qui và
giới luật của khóa tu. Và trên hết, niềm tin của họ đối
với Chánh Pháp, đối với Tam Bảo, là niềm tin không thể
lay động, không thể xoay chuyển: “tín tâm bất hoại.”
Với ba pháp hạnh này, dù không dám nghĩ là họ có “trí
tuệ thù thắng,” tôi vẫn tin ít nhất là trong ý nghĩa
của tâm kiên cố, bất động,
họ đã chạm chân đến cảnh giới tam muội bất khả tư nghì
của hàng bồ-tát sơ học. Ngần ấy đủ cho tôi chắp tay, cúi
đầu.
Bạn đã từng chứng kiến hoặc tham dự một khóa tu học Phật
Pháp nào có được nghịch cảnh để thử thách, luyện tâm như
khóa tu học Phật Pháp ở Chùa Bát Nhã chưa? Cứ đúng vào
ngày thứ Bảy mỗi tuần, khi khóa tu học bắt đầu thì việc
chửi mắng cũng bắt đầu. Bên trong, người tu học siêng
năng tu học; bên ngoài, người chửi mắng cũng miệt mài
chửi mắng. Một điều kiện tu học tốt đẹp như thế, chưa có
ngôi chùa hay đạo tràng tu học nào trên thế giới có được.
Nếu bạn đã quen tu học ở nơi thanh tịnh trang nghiêm,
nơi mà ai cũng tôn trọng quí kính nhau, nơi mà ai cũng
mở đầu câu nói bằng chữ “mô Phật,” thì bạn cũng nên một
lần trong đời, tham dự một khóa tu mà tiếng chửi mắng (có
khi rất thô tục) thật to lớn, lấn át tiếng tụng kinh
niệm Phật và lời giảng dạy của Tăng Ni. Chính nơi đây,
bạn mới trắc nghiệm được tín tâm của bạn đối với Chánh
Pháp. Như vậy, cũng nên cảm ơn những người lớn tiếng
chửi rủa nơi cổng tam-quan. Chẳng phải họ cũng là bồ-tát
nghịch hạnh hay sao?
Lái xe chầm chậm ra khỏi chùa, tôi nghe một trong ba
người biểu tình không cầm loa, nhìn vào xe tôi, nói
xuống giọng như thể nói riêng với tôi:
“Cũng vì mấy người phật-tử vô minh nhẹ dạ như người này
mới đi chùa của ma tăng đầu trọc, phá hoại Phật giáo!”
Tôi nói nhỏ:
“Cám ơn.”
California, ngày 13 tháng 02
năm 2009.