|
Do tính cách đọc thơ hoàn toàn chủ quan như đă nói ở trên, xin bạn đừng xem đây như một thiên khảo cứu hay một bộ sưu tập về thi ca Việt-nam. Tôi đọc bằng cảm xúc, không đọc bằng kiến thức. Nếu những lời bàn nào đó của tôi đối với một bài thơ mà không đúng ư tác giả th́ chẳng có nghĩa rằng tôi hiểu sai đâu, mà chỉ v́ tôi đọc thơ tác giả đó bằng cái hồn, cái giọng, cái cảm xúc của tôi đấy thôi. Xin đừng càm ràm, phiền trách. (Vả chăng, này các thi nhân, các bạn có thể nào chỉ tôi làm thơ cách sao mà không bị người khác hiểu sai ư không?) (trích LỜI THƯA của Vĩnh Hảo viết cho các trang "Đọc thơ")
Phù Du
(1953 - 2015)
Nhà thơ Phù Du từ trần ngày 03/01/2015 tại Nha Trang. Mời đọc: KHOẢNG TRỐNG (của Vĩnh Hảo, viết về Phù Du - Vĩnh Hiền)
---oOo---
Đây, huyền sử áo trắng của nhà thơ Phù Du (hiện sống ở Việt-nam -- không phải Phù Du trùng tên ở hải ngoại) qua bài Án 10, trích từ thi phẩm Bước Nhảy Chập Chùng:
Cô y tá có nụ cười xinh Đôi mắt ḍ hỏi Mà mũi kim chích th́ đau Ê ẩm mông Tôi nh́n ra Bên trong áo choàng trắng Nụ cười xinh Giấu kín huyền sử Hai trái đào.
Màu trắng ở đây là màu trắng bệnh viện. Màu trắng là của Sinh. Màu đen là của Tử. Theo ư thơ của thi nhân là thế. Thi nhân nằm nhiều ngày ở bệnh viện chờ giải phẫu. Ch́m ngập trong màu trắng và màu đen, giữa cơn vật lộn của Sinh và Tử. Khi mũi kim chích vào biết đau là lúc cơi Sinh đă thắng. Cho nên mới nh́n ra nụ cười xinh, áo choàng trắng, và nh́n sâu hơn nữa là hai trái đào giấu kín. Giấu kín thế mà vẫn thấy được mới tài! Mà thấy như thế th́ chẳng phải là thấy bằng mắt mà thấy bằng tâm. Miễn bàn, miễn bàn! Chẳng hiểu đầu xuân được rời bệnh viện về đến nhà có c̣n mang theo huyền sử hai trái đào nào trong tâm tưởng không. Chỉ nghe một lời vĩnh biệt buồn vời vợi trong bài Án 14:
Những hoa mai mùa xuân Vàng khắp các nẻo phố Riêng em Một hoa cúc trắng Nở giữa ḷng tôi Mùa thu xa vĩnh biệt.
Trên đường về, nhớ màu áo choàng trắng ấp ủ huyền sử. Không c̣n lư do gặp lại. Vĩnh biệt. Chẳng lẽ cái đẹp chỉ đến trong thoáng chốc, giữa cơn đau? Rồi sẽ phai đi những sắc màu trong ḍng đời phăng chảy. Chỉ có màu trắng là c̣n ở lại lâu dài. Và màu trăng. Thứ màu huyền ảo, xa vợi, cũng lung linh trong tâm khảm những thi nhân hơn bất cứ màu sắc nào khác:
Phố rộng mùa xuân xanh vàng đỏ trắng Xác pháo ven lề Chân người qua lại nhộn nhịp Cười nói cười nói Con chim lẻ loi đậu trên giây điện B́nh thản ngó xuống Hí trường sặc sỡ hữu t́nh Bầu trời xanh thẫm bên trên Áng mây cuộn dưới trăng mồng tám Êm đềm tan Ồ, ai biết? Nỗi cô đơn trần thế Nhà thơ cùng đau với trăng Chất ngọt vàng.
Vậy mà vẫn phải trải dài mười mấy công-án nữa, đóng mở mở đóng với nỗi ngầy ngật của trắng-đen, sinh-tử, cho đến bài cuối cùng, Án 42, mới thật là bềnh bồng phiêu hốt:
Đi vào đêm sâu thẳm Mịt mùng dặm lữ có tiếng reo Chạm nhẹ trong tim Mơ màng suối tóc đổ dài xuống trên ngh́n trùng bụi đỏ Phất phơ hàng liễu thắm Lộ ánh trăng non Giữa vầng mây bềnh bồng Tịch nhiên lay động
Lối đi nhỏ trong vườn Gót chân dẵm Điệu trường ca của dế Mở vào đêm sâu thẳm Cánh cửa hé chờ Có ngần đốm sao rung Trên cung đàn vi diệu
Rơi vào đêm sâu thẳm Rung động khói sương Đầu ghềnh cuối băi Chim tung cánh theo đàn Lướt thướt bay giữa mùa về tổ
Trăng non Ồ, trăng non Mọc bên trên bầu trời ảo hóa Sương sa chậm Đọng trên bờ mi khép Hơi thở dài Đậu lại bên kia thiên thu.
Nhà thơ Phù Du không phải chỉ làm thơ theo vần điệu tự do như trên. Ông có những bài thất ngôn và lục bát rất tuyệt. ... (Đang viết tới đây th́ trời đang mưa)
Nhớ tiếng thơ của Phù du qua bài Đêm Dậy Chợt Nghe Đàn. Bài này đă được phổ nhạc, nghe tuyệt lắm v́ chính lời thơ vốn đă tuyệt rồi. Nơi đây, bạn sẽ thấy rằng tiếng đàn cũng rơi như mưa rơi. Thử tưởng tượng một người hàng xóm nào đó đánh đàn nửa khuya. Tiếng đàn đi vào giấc ngủ của ḿnh. Hoặc tưởng tượng rằng tiếng đàn ấy ở trong giấc mơ của ḿnh, lay động tâm thức ḿnh. Đánh thức ḿnh dậy. Ḿnh vẫn nằm im trong chăn, im lặng, lắng nghe:
Đàn ai tiếng lạnh lùng rơi Rơi sương xuống cỏ, rơi đời xuống vai Rơi em xuống cuộc t́nh dài Rơi tôi vào cơi gió bay điên cuồng Đàn ai tiếng tịch liêu buông Buông âm xuống nhịp, buông buồn xuống tim Buông tôi xuống đáy im ĺm Đóa hoa đêm nở bên thềm phù hoa Đàn ai tiếng năo nùng sa Sa em vào băo phong ba dậy rồi Rồi sa tôi, lại sa tôi Sa tôi xuống cuối ṿm trời lao đao Đàn ai tiếng nhọn như dao Đâm qua tôi ở nơi nào không hay Đâm em qua cuộc t́nh này Đâm con tim nhỏ loay hoay nụ cười Đàn ai hay tiếng đàn tôi Mà vang đến tận cơi người vô tri Mà kêu tiếng mộng thầm th́ Nửa chừng đêm dậy ầm ́ nghe rơi. Đàn ai mà tiếng ngậm ngùi Mà như xé rách đất trời hoang vu Đàn ai vang cả thiên thu Ngh́n sau thức dậy, ngh́n xưa dội về Đàn ai động nhẹ cơn mê Rụng sầu tôi giữa trời khuya bàng hoàng Đàn ai như thở như than Nửa chừng đêm dậy tan hoang nỗi sầu Đàn ai như giọng kinh cầu Ru tôi vào cơi nhiệm mầu vô ngôn Đàn ai như nhớ như thương T́nh xưa quạnh quẽ ngỡ chừng c̣n đây Đàn ai rung bóng đêm dài Giấc mơ c̣n với cơn say mịt mùng Đàn ai lạnh cả hư không Ồ tôi và cơi phong trần một mai.
Hơi thơ lục bát mà đi theo lối của Phù Du trong bài này th́ chẳng chê vào đâu được. Bài thơ (hay tiếng đàn) không những đánh thức ḿnh ra khỏi giấc ngủ, mà c̣n chạm đến bao kỷ niệm xưa cũ, khơi dậy những bóng h́nh, những suy tưởng chôn sâu trong tiềm thức. Những niềm đau cũ tưởng chừng đă vĩnh viễn đi vào quên lăng, nay nương theo tiếng đàn nửa khuya hàng hàng lớp lớp sống dậy. Vào giấc nửa khuya ấy, ḷng ḿnh thật lắng đọng, không chộn rộn và hời hợt như ban ngày giao tiếp với chợ đời. Lúc đó ḿnh cũng vô cùng nhạy cảm. Dù là tiếng đàn bên ngoài vang đến, hay tiếng đàn từ tiềm thức vọng lại, cũng có thể lay động vào chốn sâu thẳm nhất của tự tâm, mở bừng những cảm quan nhạy bén của ḿnh trước cái vô tận của thời gian và không gian:
Đàn ai vang cả thiên thu Ngh́n sau thức dậy, ngh́n xưa dội về
Một lần trong đời nghe được tiếng đàn như thế cũng tạm gọi là đủ. Mà một lần trong đời, đọc được một bài thơ hay như thế th́ con kêu ca than văn ǵ nữa. Hạnh phúc quá rồi c̣n ǵ!
|
Mời đọc thêm thơ Phù Du: