Cát bụi đường bay

của HÀN LONG ẨN

Cuối năm, lật xấp bản thảo của các thi hữu gửi đến từ đầu năm, còn sót một thi phẩm chưa đọc. Châm một bình trà khuya, trong không gian tĩnh lặng, tự thưởng mình bằng những vần lục bát của một thi nhân áo nâu chưa bao giờ gặp mặt.

Đọc một hơi 89 đoản khúc, mỗi đoản khúc bốn câu, tưởng chừng mình như hạt bụi bay theo gió cuốn.

Nói cách khác, thi phẩm trên tay bạn là cuộc hành trình của một hạt bụi, đi qua chiều dài gập ghềnh của tâm cảnh và thời gian, đi qua cái mênh mông bát ngát của cõi thiền. Hạt bụi, có khi hóa thân thành cánh chim, cánh nhạn, chiếc lá, hay khói sương, đã lịch nghiệm những cảnh giới ấy theo đường bay của gió. Gió xuân, gió hạ, gió thu, gió đông. Gió được, gió mất, gió vinh, gió nhục, gió khen, gió chê, gió vui, gió buồn… Nhưng đậm nét nhất, có thể nói là gió tình và gió thiền. Nếu được-mất, vinh-nhục, khen-chê, vui-buồn là những cặp vừa tương khắc vừa tương sinh, thì tình và thiền ở đây cũng là một cặp song hành. Nói thế không có nghĩa trong tình tất có thiền, hay trong thiền tất có tình. Chỉ là nói theo thể cách thiền-tình đề huề của Hàn Long Ẩn qua thi phẩm này. Tình yêu thi hóa tâm thiền. Tâm thiền tịnh hóa tình yêu. Hai ngọn gió này, lúc quyện lấy và nâng đỡ nhau, lúc lại lấn lướt loại trừ nhau, trên cuộc đăng trình về chốn miên viễn.

Khởi đầu cho cuộc đăng trình là chuyển động của gió:

Tàn thu buốt lạnh gió lay

Lên non còn nhớ mộng ngày ta xưa

Cánh chim phiêu bạt bao mùa

Chợt nghe vọng tiếng gió lùa sang sông

(đoản khúc 1)

Và gió khởi đi từ buổi tàn thu, dấy lên cả một trời ảm đạm, làm nền cho một phiến tình lãng đãng khói sương.

Xưa em cột mái tóc thề

Sương khuya đọng ướt đề huề gió đưa

Sáng nay quét lá sân chùa

Chuyện ngày xưa đã theo mùa thu đi

(đoản khúc 3)

Mượn ý giai thoại phướn và gió của Lục Tổ Huệ Năng, ở đây có thể nói theo ngôn ngữ nhà thiền rằng, trong cơn gió bụi ấy, chẳng phải gió hay bụi chuyển động, mà chính là tâm động. Tâm ấy động chuyển từ một khoảnh khắc của tình, và hành giả đang trong nỗ lực chuyển hóa tình yêu nhỏ bé thành năng lượng vô hạn của từ bi tâm. Cuộc chuyển hóa này được vẽ lại bằng những câu lục bát óng ánh sắc màu và âm thanh diễm lệ, trữ tình…

Giọng thơ của Hàn Long Ẩn đã mấp mé chạm tới đỉnh cao của thể lục-bát với lối ngắt câu, phân chữ thật điêu luyện, tài tình. Chỉ có một đôi chỗ, nếu biết chăm chút thì bức tranh cảm xúc đa diện đó sẽ hoàn mỹ hơn. Nhưng tâm điểm của thi phẩm vẫn mạnh mẽ thu hút người đọc “cuốn theo chiều gió.”

Đây, hãy thử đặt tâm trạng của mình vào tình cảnh này:

Lạc loài vết nhạn trời mây

Rã đôi cánh mỏng thêm dài thu phong

Tưởng đâu con nước xuôi dòng

Ngờ đâu nước cũng lên ghềnh xuống ao

(đoản khúc 15)

Dĩ vãng tưởng chừng đã phai nhạt theo lá thu, nhưng trong một góc mơ hồ nào đó của con tim chay tịnh, nỗi ân cần quan tâm hãy còn dùng dằng níu kéo.

Nước ra biển cả mù khơi

Hỏi thăm gió bấc bên trời buồn chăng?

(đoản khúc 5)

Có những tháng ngày tiếng chuông chùa không đánh thức được tuệ giác viễn ly, mà khơi động cả một khung trời kỷ niệm, buồn đau.

Ngày em khoác áo thêu hoa

Câu thơ rớt giữa hằng sa giọt buồn

Đêm về nghe vẳng tiếng chuông

Thềm khuya bóng nguyệt gió luồn khóm tre

(đoản khúc 6)

Người đi, kẻ ở với nỗi biệt ly đoạn trường của thế gian, đôi lúc cũng không miễn trừ những tâm hồn chân chất đơn sơ trong cửa thiền. Một lần say đắm xa xưa trong cõi bụi hồng, hay chỉ một thoáng bâng khuâng hiện tại nơi chốn tịch liêu, cũng đủ xô lệch thảo tòa của thiền sư chân thành tìm cầu giải thoát giác ngộ. Trong tình huống ấy, không có sức gì ngăn được sự tràn vỡ của những cơn đau nhói, hoặc những gặm nhấm trường kỳ rỉ rả… ngoại trừ sự quán tưởng và cảm nhận thâm sâu về tính cách vô thường huyễn mộng của vạn hữu, của bóng sắc và âm thanh, của tình yêu và những giấc mộng bình thường.

Tình chung cát bụi đường bay

Tình chung hoa nắng vàng lay giấc hồ

(đoản khúc 19)

Thú thật, nhập vai làm hạt bụi bay theo cõi thơ Hàn Long Ẩn, lòng tôi cũng mệt lắm. Mệt mà lại vừa lo lắng hồi hộp cho mình (hay cho nhà sư?), không biết “phiến tình sầu” này có làm cho mình khổ lụy không! Cả một đoạn đường dài cố quên rồi lại nhớ, đã nhạt rồi lại đậm, đã chết rồi lại sống, khiến lòng chẳng an. Cõi tình e đã lấn cõi thiền chăng? Bởi vì “cửa tùng đôi cánh gài” chưa hẳn là giải pháp hữu hiệu để ngăn chận một tâm hồn lãng mạn đa cảm. Có khi tình đã nguội nhưng lòng trắc ẩn không dễ vượt qua. Nếu đã vượt qua rồi thì ngại chi bóng nguyệt che mờ buổi bình minh!

Thiền sư khép cửa am thiền

Vẫn nghe đầu gió một miền u linh

Hàn long ẩn bóng thu mình

Nguyệt kia chẳng chịu để bình minh lên

(đoản khúc 31)

Mãi đến hai phần ba đoạn đường, tâm kia mới sáng dần lên và sự quyết liệt, dũng mãnh để giữ mình mới lộ hẳn.

Thôi em hãy cứ phiêu bồng

Để ta kiết giới tu đông một mình

Soi gương đối diện bóng hình

Đập gương chợt thấy mông mênh đất trời

(đoản khúc 61)

Tự chiếu soi rồi vượt qua phương tiện nội quán, vượt qua cả chính mình. Vẻ an nhàn tự tại bắt đầu hiển lộ. Từ đây, dù vẫn nhắc về một bóng sắc giai nhân, vẫn còn những môi mọng tóc huyền, nhưng cảm quan đã vượt khỏi cái lụy của tình trường.

Nằm đây ta ngắm mây trôi

Gửi thiên thu cả nụ cười hư vô

Môi em chín mọng bao giờ

Sáng nay rụng giữa hai bờ chân như

(đoản khúc 62)

Cái nhìn của nhà đạo đã khác. Tình yêu và giai nhân, trở thành đề mục quán tưởng thường trực để chứng nghiệm lẽ vô thường, huyễn mộng của trần gian.

Lặng thầm một cõi đời nghiêng

Xô theo suối tóc tơ huyền lênh đênh

Lên non mình đối diện mình

Xuống sông soi bóng cũng tình ảo mơ.

(đoản khúc 78)

Như kẻ chăn trâu ở giai đoạn thứ 6, cưỡi trâu về nhà (kỵ ngưu qui gia), thi nhân ở đây không còn là một lãng tử sầu tình, mà là một hành giả đã khéo điều phục tâm (tình) mình, đã an tâm, không còn sợ hãi lo âu, không sợ mất trâu, cũng không bị phiền lụy bởi trâu. Có thể để trâu bên cạnh hay cho nó đi lang thang vẫn không hề chi.

Từ nay ta ở bên người

Khép dư hương cũ mộng đời ngủ yên

Gối kinh đệm cỏ ngồi thiền

Đầu sương ẩn hiện một miền Lạc Bang.

(đoản khúc 88)

Lời kinh hiện bóng trăng ngàn

Vườn tâm hé nụ đá vàng trổ bông

Người đi trong cõi sắc không

Hành trang chỉ chút nắng hồng trên vai.

(đoản khúc 89)

Một chút nắng hồng trên vai, cũng chẳng nặng nề chi. Nắng hồng ấy, có thể là tình, có thể là huyễn sắc, đã được gió mang đến, phả nhẹ trên vai, sẽ tan biến bất cứ lúc nào, dù có gió hay không có gió. Bởi vì, tâm đã an.

Đọc xong một thi phẩm đẹp ngày cuối năm để đón chào năm mới. Hạnh phúc đến thế, còn gì để mà nói.

Nam Calif. gửi người Bắc Calif.

31.12.2008

Vĩnh Hảo