|
CHƯƠNG 8
Đôi khi đời sống diễn ra trong một tŕnh tự nào đó, gần như là một định mệnh, mà cũng gần như một ngẫu nhiên. Người ta không hiểu nổi. Người ta chỉ cảm nghe rằng ḿnh đi trong ḍng đời như một chiếc lá, vàng hoặc xanh, trôi theo con nước biền biệt xa nguồn. Luật tắc thế gian cơ hồ bất định, khiến người ta một lúc nào đó, trở nên hoang mang, muốn xét lại mọi giá trị. Có lẽ mọi người, có lẽ tôi, đang đi t́m những giá trị. Nhưng cái giá trị đích thực của đời sống h́nh như người ta chỉ cảm nhận được khi họ dừng chân hẳn trên một mốc thời-không tâm lư, khi mà tâm hồn họ như tâm hồn một đứa trẻ thơ, như một mảng mây thưa trôi qua vô tư trên nền trời vô tận. Chỉ lúc đó, chỉ trong khoảnh khắc tuyệt vời đó, giá trị là thiên thu.
Thư hồi âm của Đức cho tôi hay rằng chú sẽ rời Nha Trang trong ṿng vài ngày tới. V́ như lời Đức nói ngày trước, chú không thể sống cô đơn trong một thành phố đầy kỷ niệm. Đời người tu sĩ, đă xa vắng t́nh cảm gia đ́nh, và v́ chưa thực sự thoát ly thế gian, nên t́nh bạn của họ là một thứ t́nh t́nh thiêng liêng, keo sơn và khắng khít như là chất liệu cần thiết để quân b́nh đời sống tâm lư. Đó là bệnh chung. Tôi xếp thư Đức bỏ vào túi và cùng lúc, tôi cũng nhận ra rằng tôi cũng có những nhu cầu t́nh cảm tương tợ như chú ấy. Tôi đi qua đi lại trong căn pḥng vuông nhỏ. Đứa cháu gái tôi ngồi dưới đất bày biện những đồ chơi của nó bỗng ngước nh́n tôi bằng con mắt ngạc nhiên. Nó không hiểu v́ sao tôi lại đi quanh măi trong một khoảnh không gian chật hẹp, bằng những lối bước cố định trên những khuôn gạch bông. Tôi yêu nét ngạc nhiên thiên thần của bé quá. Và tôi bỗng bật cười. Chúng ta sinh ra và bước quen trên những lề thói, những khuôn thước sắp sẵn của cuộc đời. Đó là những bước quanh quẩn, đổi dời mà lại cố định; bước tới măi mà vẫn quay lại lối cũ; vùng vẫy và phấn đấu vươn lên măi mà vẫn như dậm chân trên một khoảnh đất ngục tù. Đó là điều khôi hài của chúng ta trong cuộc sống. Tôi quỳ xuống bên cạnh đứa bé và hỏi rằng có phải nó thấy tôi điên khùng chăng. Nhưng đứa bé lại khóc ré lên làm tôi lúng túng chẳng biết phải dỗ nó bằng cách nào.
Do sự đề nghị của Huân và Thiện, đă là những Đông y sĩ có tiếng tăm, kết hợp với ư hướng phục vụ bệnh nhân được hàm dưỡng trong tôi vào những ngày nằm bệnh không thuốc chữa mà việc học châm cứu của tôi được h́nh thành. Mỗi sáng tôi mượn xe đạp của anh tôi để đến chùa học châm cứu. Đây là khóa học đặc biệt về lư thuyết. Lớp học chỉ có năm người mà bốn người kia đều đă biết châm cứu và đang phục vụ bệnh nhân nơi các pḥng mạch miễn phí tại nhiều chùa ở Sài G̣n. Tôi đi học đều đặn mỗi ngày và cảm thấy phấn khích trong sự thâu thập những kiến thức mới lạ và bao la của ngành y học Đông phương. Tuy nhiên, đôi lúc trên đường đi học hay trên đường về nhà, tôi vẫn có cảm giác như đang mang đôi dép trái vậy. Cũng có khi khó chịu hơn, tôi nghe chừng như cái đầu ḿnh bị vặn ngược ra phía sau một cách khôi hài; và tôi bật cười một ḿnh trong cảm giác ngược ngạo ấy. Có lẽ trong tôi, t́nh thương tràn đầy đối với cuộc đời, nhưng nó không muốn thể hiện bằng công việc của một y sĩ. H́nh như tôi sinh ra không phải để làm một y sĩ. Tôi phải tự khẳng nhận điều này, dù rằng đối với tôi, y nghiệp là một nghề cao quư. Tôi nghĩ đến Đức. Có lẽ mẫu người như Đức thích hợp với nghề này hơn tôi. Tôi ước có chú ấy vào để cùng đi học hoặc có thể chú sẽ thay chỗ của tôi để tôi nghỉ hẳn và t́m môn học khác cho tôi. Bởi tôi đă dần dần cảm thấy rằng tôi chẳng thiết tha ǵ lắm trong việc học châm cứu này dù cho hai ông thầy Đông y của tôi có khen tôi thông minh, chóng hiểu, và gợi cho tôi những viễn ảnh đầy hứa hẹn trong tương lai. Tôi nghĩ, không biết chừng tôi học vẽ, học nhạc mà hợp với sở thích và năng khiếu của tôi hơn. Nhưng nhạc và họa đă bị cấm kị từ lâu đời trong chốn thiền môn; chúng thường gây những ấn tượng không đẹp cho những tu sĩ chuyên tŕ giới luật. Ngay trong qui luật nền tảng của chùa đă có cấm đoán hẳn hoi việc uổng phí thời giờ cho những ngành chuyên môn này. Trong hoàn cảnh của tôi bây giờ, sự câu thúc của những qui luật có cơ hội để được nới lỏng; nhưng đúng hơn, hiện trạng đau thương cùng nhu cầu thiết thực của bao nhiêu người khổ nạn trên đất nước đă không cho phép tôi dành nhiều thời giờ cho nhạc họa. Thế th́ tôi nên học cái ǵ đây? Tôi tự hỏi ḿnh măi mà vẫn không sao t́m được một môn học thích hợp. Tôi như chàng trai ngu ngốc không t́m được cho ḿnh một công việc, một lối đi, dù rằng tiêu đích đă có thể nh́n thấy. Tôi chỉ cảm nhận được điều tôi khát khao mà không thấy được con đường nào chính xác nhất cho tôi để đạt tới nó. Biết được ḿnh muốn ǵ là có thể t́m được lối đi cho ḿnh. Đàng này, tôi chưa t́m được cái ǵ rơ rệt cả. Không phải người ta lúc nào cũng có thể tự t́m được lối thoát.
Nỗi thao thức và sự khắc khoải của con người trước cuộc sống thường thường là một cái ǵ bí ẩn, không thể nói được, cũng không thể hiểu được. Nó sẽ như con nước dâng tràn, c̣n những lối chảy của nó chỉ là phụ thuộc. Động cơ của nó là một, nhưng động lực mở cửa cho nó th́ muôn vẻ. Tuy thế, khi người ta nh́n thấy nó rồi th́ lối đi lại trở thành vấn đề chính yếu. Nó thôi thúc người ta phải đi t́m một cửa ngơ thích hợp. Và khi chưa t́m được cửa ngơ đó, nó khiến người ta trở thành nạn nhân của những băn khoăn, hoang mang và dằn vặt điên cuồng. Có lẽ tôi đang là nạn nhân của nó, ít nhất là trong lúc này.
Sáng nay, vẫn trong thong thả, tôi đạp xe đi học. Tôi biết sự thong thả đó rất cần thiết cho một con người sống giữa sự quay cuồng náo động chung quanh. Xe cộ ồn ào qua lại. Những bộ mặt hớt hăi tránh xe. Tiếng thắng rít ở các ngă tư đường. Những đèn xanh đỏ ban vui chuốc khổ. Tất cả những âm thanh, những bóng động, quyện lấy nhau trong sứ mệnh làm điên đầu nhân loại. Người ta khó ḷng đi chậm và thư thới khi tất cả sinh động vật cùng những tiện nghi cơ khí của chúng chung quanh luôn luôn như đua nhau trong một tốc độ kinh hoàng. Người ta đi cướp không gian và thời gian. Người ta rút ngắn con đường bằng tốc độ; rút ngắn thời gian bằng tốc độ. Người ta luôn luôn sợ bị chậm trễ. Cho nên, sự thong thả quả thật cần thiết. Nó ḱm hăm một cái ǵ như muốn vùng dậy trong tôi. Tốc độ và sự huyên náo của âm thanh kích thích sự bạo động và đập phá. Tôi giữ cho ḿnh một nụ cười điềm tĩnh và đôi chân đạp thật nhẹ, thật chậm giữa phố thị xoay ṃng. Trong tâm trạng đó, tôi mới nh́n rơ chính ḿnh hơn. Và cũng chính điều này khiến tôi bỏ học sáng nay để đạp xe đi suốt hai giờ đồng hồ hết từ đường này sang đường khác để nh́n vào ḷng ḿnh, t́m hiểu chính ḿnh. Tôi thấy tôi phải trả tự do cho chính tôi. Khi chưa đạt đến tự do tuyệt đối, ít nhất tôi cũng không nên tự ràng buộc ḿnh bằng những yếu tố phương hại đến quyền tự do tương đối của tôi. Nghĩa là, tôi phải chọn một công việc thích hợp cho con người của tôi, hoặc là không chọn ǵ hết. Không thể chạy theo những điều kiện bất xứng ư. Công việc của tôi không phải là công việc làm thuốc trị bệnh. Tôi trở về nhà nằm, suy nghĩ rất nhiều về việc học thuốc và châm cứu. Chiều đó, Thiện, người dạy châm cứu cho tôi, đến thăm tôi tại nhà. Thiện tưởng tôi bệnh hoặc gặp bất trắc ǵ mà nghỉ học. Khi biết tôi nghỉ học v́ một lư do rất mơ hồ, không chính đáng, Thiện tỏ vẻ buồn. Im lặng hồi lâu, Thiện khuyên tôi gắng học, v́ theo anh, muốn có tiền dư dả để sống th́ phải học một nghề cho thật xuất sắc và phải học cho đến nơi đến chốn như anh vậy, nghĩa là phải thành một Đông y sĩ đàng hoàng. Thế th́ phải nỗ lực học ngày học đêm, nghiên cứu thật nhiều tài liệu và phải chết sống với nghề nghiệp, không thể học một cách tài tử lơ mơ như tôi được. Nghe Thiện nói thế, tôi hơi sững người và buồn khôn tả. Phải học thành tài để kiếm sống! Tôi thấy thất vọng ê chề. Tôi và Thiện ngồi im lặng cho đến khi chia tay. Thiện lo lắng cho tôi thực t́nh. Anh muốn tôi có một sự nghiệp hẳn hoi. Sự nghiệp ở đây là một cái nghề tạo ra được đồng tiền căn bản để nuôi thân. Sống ở Sài G̣n trong hoàn cảnh tự lập th́ phải thế. Có một nghề th́ tạm ổn định cuộc sống. Hoàn cảnh không làm thay đổi con người mà chỉ tác động phần nào vào đời sống con người thôi. Có thay đổi chăng là do con người chưa vạch được cho chính ḿnh một hướng đi, hoặc đă có hướng đi mà ḷng người không kiên định. Lư tưởng cần được nuôi dưỡng cũng như cây vườn cần được chăm bón: bỏ quên nó, nó sẽ khô héo, èo uột. Thường khi, người ta chỉ vạch ra lư tưởng và thực hiện nó trong thời gian đầu để rồi sau đó chỉ c̣n là những tác động của thói quen, gần như vô thức. Nghề thuốc là một nghề lư tưởng, cao đẹp và biểu hiện t́nh thương vời vợi đối với kiếp người đầy khổ bệnh. Nhưng nếu người thầy thuốc không thường vun quén, tô bồi cho lư tưởng phục vụ của ḿnh bằng chất liệu t́nh thương th́ dần dà, công việc của họ nghiễm nhiên trở thành một lối mưu sinh. Oái ăm hơn nữa, là mưu sinh một cách tàn nhăn, vô t́nh, trên vết thương trầm thống của những con người khổ bệnh, nghèo đói trên đời. Hành động không bắt nguồn từ t́nh thương là hành động phi nhân; lư tưởng không t́nh thương là lư tưởng phi lư. Bởi v́, cuộc sống như miếng vải được dệt nên bởi những sợi chỉ t́nh thương. Người ta ḥa hợp và tương quan trong t́nh thương và ḱnh chống nhau cũng bởi thiếu t́nh thương. Xă hội được kết thành trong t́nh thương và trách nhiệm cũng được phát sinh từ t́nh thương. Trách nhiệm của một cá nhân đối với cộng đồng xă hội là trách nhiệm được khởi phát từ t́nh thương, thiếu t́nh thương th́ trách nhiệm đó chỉ là một sự bó buộc, một sự cưỡng ép bị kềm thúc bởi ư thức hệ, bởi chủ nghĩa, hay bởi quyền lực. Và trách nhiệm như thế, nghĩa là trách nhiệm được dẫn dắt bởi một quyền lực hay bị lôi kéo bởi quyền lợi, th́ chẳng phải là trách nhiệm ǵ cả. Trách nhiệm phải là một sự tự phát. Sự bắt buộc giết chết trách nhiệm và nghĩa vụ. Thiếu t́nh thương, trách nhiệm không bền bĩ: nó sẽ chết theo thời gian, chết theo sự sụp đổ của quyền lực hay chết bởi sự phán đoán và thay đổi bất tận của ư thức con người. Lư tưởng như ngọn đèn sáng được thắp bằng chất dầu của t́nh thương. Người ta phải luôn châm dầu để giữ cho ngọn đèn bất diệt.
Khi Thiện khuyên tôi phải gắng học tới nơi tới chốn để được vững vàng cho vấn đề cơm gạo, th́ đối với tôi, đó quả thật là một bài học đáng giá, minh họa về thực tế của đời sống. Tôi không thể sống mơ mộng, lang bang măi được. Tôi cảm ơn Thiện đă dạy cho tôi điều đó. Và đồng thời, bài học thực tế kia cũng làm tôi đau khổ. Nó dí gót chân tàn bạo của nó lên trên mảnh đất tràn trề lư tưởng và tin yêu của tôi. Nghề thuốc đối với Thiện là một nghề lư tưởng. Anh đeo đuổi nó, ham thích nó từ lúc c̣n ở Hội An. Tôi nhớ có dạo tôi với anh đi vào một xóm nghèo, trông thấy một đứa bé bụng ỏng, đầu đầy ghẻ chóc, anh lấy tay xoa nhẹ lên những mụt ghẻ của đứa bé, làm phép trên đó rồi mới tiếp tục đi. Anh nói đùa với tôi rằng bàn tay anh là bàn tay của Dược Vương (ông vua ngành thuốc – tên một vị Bồ Tát trong kinh Phật), xoa đến đâu, bệnh tiêu đến đó. Tôi không tin anh làm được điều ấy ngay lúc đó, nhưng tôi rất cảm phục nghĩa cử và tâm hồn vị tha của anh. Ước mơ của anh nay đă thành. Vừa vào Sài G̣n, năm 1976, anh lập tức đi t́m học một vị Đông y sĩ nổi danh, và chỉ trong ṿng một năm nỗ lực, anh đă trở thành một Đông y sĩ đáng nể trong giới Đông y Sài Ṣn. Anh thành công là phải, v́ anh sống chết với hoài băo của anh. Nghề thuốc là nghề lư tưởng của anh, là sự nghiệp của anh. C̣n phần tôi, anh ấy bảo tôi gắng học để kiếm sống. Sao mà phũ phàng thế! Tôi không dám nghĩ rằng anh ấy cũng đang kiếm sống với nghề thuốc, v́ rơ ràng nó là lư tưởng của anh, phù hợp với cá tính và sở thích của anh, là cái mà anh đă ấp ủ từ thuở bé. Nhưng qua lời khuyên của anh ấy, tôi nhận ra một sự thực rằng trong xă hội này, giới tu sĩ chúng tôi phải trực tiếp đối diện với vấn đề sinh kế để mua được chút tự do nào đó; nhưng cũng chính v́ sinh kế, chúng tôi phải đánh mất chúng tôi trên một khía cạnh nào đó. Riêng tôi, tôi phải trả tự do lại cho tôi. Tôi không thể buộc ḿnh phải làm việc bằng tay trái. Tôi không thể cưỡng ép ḿnh làm một y sĩ. Bổn phận của mỗi người là tự t́m ra chính ḿnh sẽ đóng góp cho cuộc đời những ǵ và bằng cách nào. Và như vậy, trước tiên hắn phải t́m cho ra hắn. Tôi phải t́m thấy tôi, và tôi phải là tôi. Tôi phải tiếp tục đi t́m ngơ thoát cho nỗi khắc khoải trong ḷng.
Tôi nghỉ học Đông y từ đó.
hoặc bấm vào h́nh b́a để trở lại trang Mục Lục
|
