|
CHƯƠNG 7
Sài G̣n ngày … Đức thân mến, Mây vốn trôi nhưng không biết ḿnh sẽ trôi về đâu. Trông th́ có vẻ thảnh thơi thật đấy, nhưng vẫn c̣n tùy thuộc nơi những ngọn gió ác nghiệt nữa. Thứ tự do mà chúng ta t́m không phải là cái có thể có được giữa xă hội này. Chuyến tàu hôm đó đưa tôi ra Đà Nẵng chứ không phải vào Sài G̣n. May mà ḿnh đă từng sống ở Đà Nẵng và Hội An gần bốn năm kể từ một chín bảy ba. Từ Đà Nẵng tôi mua vé xe đ̣ vào Sài G̣n bằng giấy thông hành của Tửu. Tôi ghé Nha Trang một đêm v́ chuyến xe tôi đi gặp bất trắc, nhưng không đến thăm bạn được. Như dự tính, tôi vào Sài G̣n cho biết xứ người và cũng để xem ngoài khung trời Nha Trang, đất nước và con người có khác ǵ không, dưới chế độ kỳ quái này. Đến nơi rồi, ngẫm lại mới thấy ḿnh thật là liều lĩnh. Bạn thường nói tôi can đảm chứ tôi th́ chỉ thấy ḿnh nông nổi, bồng bột mà thôi. Can đảm không phải là nhảy xả vào cái chết một cách liều lĩnh mà là biết đánh giá đích xác cái chết sẽ xảy ra như thế nào để chọn lựa một thái độ sống thích đáng. Tôi đang ở nhà người anh ruột, chứ không ở chùa. Mà ở nhà người thế tục, dù là nhà của người thân thuộc, th́ bạn cũng biết rồi đó, thật là tù túng và bực bội. Nhà dù có rộng hay tiện nghi mấy chúng ta cũng sẽ không thấy thoải mái bằng ở chùa. Con săi th́ phải ở chùa mà quét lá đa chứ, phải không bạn? Nhưng chùa ở Sài G̣n th́ cũng chẳng hơn ǵ nhà ở bên ngoài. Có lẽ ḿnh chưa biết hết, nhưng qua những chùa tôi đă đến thăm, tôi thấy các chùa trong này đều nằm chen chúc trong các phố, luôn ồn ào và chẳng có chút không khí thiền vị và thi vị của thiền môn. Nhiều chùa không có đất để trồng hoa, nói chi đến trồng cây cảnh lấy bóng mát. Điểm nầy thật là lạ đối với tu sĩ miền Trung phải không? Để tạo cảnh thiên nhiên hoặc để được mát mắt một chút, người ta đặt hai ba chậu kiểng trên lầu thượng hoặc để ghé trước thềm chánh điện. Tu sĩ th́ phần nhiều (và chủ yếu) chỉ có mội việc quan trọng là tiếp khách và đi tụng đám suốt ngày. Mong rằng ḿnh đă không vơ đũa cả nắm. Sài G̣n là một chốn phồn nhiệt và náo động, dù đă bị kềm siết từ sau năm 1975, mà Tăng sĩ và chùa chiền cũng không vươn thoát ra khỏi ṿng vây bủa đó. Nói đến những việc ấy là thấy buồn khôn tả. Tóm lại, không khí Sài G̣n đă làm cho tâm hồn ḿnh thấy ê ẩm thật. Chúng ta, nếu đă sống quen với vẻ u tịch của núi đồi Nha Trang hay cái êm ả, thiêng liêng của Suối Đổ, Đồng Ḅ, Đèo Rù Ŕ, th́ chúng ta sẽ dễ phát điên, dễ bị choáng ngộp trong sự náo loạn thường xuyên của Sài G̣n. Đức à, đôi lúc tôi hơi nhụt chí, thấy rằng, thà cứ ở măi một chỗ như tảng núi mà hay: mặc t́nh gió mưa và mây trời qua lại. Nếu bạn có ư định lên đường, để t́m kiếm một cái ǵ đó như tôi, th́ quên nó đi. Ngày nào đó tôi sẽ về, kể lại bạn nghe. Nhưng, hỡi anh bạn hiền của tôi, trước khi tôi về, anh hăy cứ ngâm nga bài thơ của Tô Đông Pha đi: “Mù tỏa Lô Sơn sóng Triết Giang Khi chưa đến đó hận muôn vàn Đến rồi về lại không ǵ lạ Mù tỏa Lô Sơn sóng Triết Giang.” Ngẫm lại những ước vọng của chúng ta, tôi thấy sao mà nhẹ nhàng và dễ thương quá. Chúng ta có ước mơ ǵ cao siêu! Chỉ là những ước vọng đơn giản. Chúng ta chỉ muốn được tự do, không lệ thuộc quá nhiều nơi những bậc cha anh cứ ngồi trên mà phán xuống; không bị câu thúc bởi những kỷ luật đă lỗi thời; không v́ cơm ăn áo mặc mà phải quanh co sống dối để vừa ḷng tín đồ Phật tử. Chúng ta cũng chẳng mơ ước được chùa to Phật lớn mà chỉ cần một am tranh trên một mảnh đất tự do, nơi rừng sâu núi thẳm, không một người văng lai, không một sức mạnh nào bên ngoài kềm chế. Chúng ta sẽ thực sự sống trong sự yên tĩnh và thoát tục giữa núi rừng cô tịch. Ngày th́ hái quả, trồng rau; đêm th́ công phu, thiền tọa. Khỏe th́ chống gậy trèo non, mệt th́ ngồi chơi bờ suối. Lấy trăng sao làm đèn đuốc mỗi đêm, xem muông chim như bằng hữu thường ngày. Mặc t́nh thế sự thăng trầm, mặc ai tranh chấp lợi danh. Chúng ta sẽ tự do ca hát và reo vui trên đỉnh ngàn. Chúng ta sẽ làm thơ dâng tặng núi đồi hùng vĩ và những ǵ thiêng liêng cao đẹp nhất đứng vươn trên ngút ngàn mộng mị, vượt khỏi tầm tay với ô trược của thế gian. Chúng ta sẽ ngồi đốt lửa trong động đá, trong am thiền vào những ngày mưa đông, và chúng ta cũng có thể phanh ngực để đón gió mùa hạ mà không sợ ai b́nh phẩm, chê cười là mất tư cách. Tư cách của chúng ta không nằm nơi những dáng vẻ bề ngoài, nơi những phép xă giao và lịch sự vô nghĩa, giả dối của khuôn nếp cuộc đời nữa. Tư cách của chúng ta chính là niềm b́nh an và tâm thái tịch lặng vô biên trước bao nhiêu biến thiên hoán chuyển của trần gian huyễn vọng, hư phù. Tư cách của chúng ta chính là nụ cười hào phóng vỡ bờ xóa sạch mọi ưu phiền hệ lụy của cuộc đời. Tư cách của chúng ta là một đời sống trọn vẹn, một tâm hồn hùng tráng, và một trí tuệ rạng rỡ… Nhưng đó hăy c̣n là những ước vọng. Bằng chứng là cho đến bây giờ chúng ta vẫn c̣n là những kẻ đi t́m, những kẻ chạy rông. Chúng ta biết tự do và giải thoát đâu phải là cái ǵ ở bên ngoài mà ở trong chính chúng ta. Mọi sự t́m kiếm đều vô ích. Nhưng rơ ràng là chúng ta đă không bằng ḷng với môi trường sống hiện tại. Chúng ta bị kềm chế, bị đóng khung, bị uốn nắn trong khuôn khổ của những đàn anh thủ cựu bên trong, và một chế độ khắc nghiệt phi luân bên ngoài. Chúng ta càng vùng vẫy, càng muốn ngoi lên th́ lại càng bị d́m xuống và bị trói buộc phi lư bởi những áp chế của những chủ thuyết, qui tắc và kỷ luật. Họ thấy hay, thấy mới, họ tin theo, và buộc chúng ta phải ngụp lặn trong xác tín của họ; nhưng, không phải rằng trước ngưỡng cửa giải thoát, và tự do chân thật, mọi luật tắc, tư tưởng, học thuyết và chủ nghĩa đều chỉ là những cặn bă cũ rích và lỗi thời hay sao! Tuy vậy, khi chúng ta muốn đạp đổ, muốn phá vỡ mọi thành tŕ của những định kiến và công thức cũ kỹ để đứng lên hít thở không khí tự do, điều này hàm nghĩa rằng chúng ta vẫn mong đợi là sẽ t́m được an lạc và hạnh phúc, tự do và giải thoát từ những điều kiện thực tế được coi là thuận lợi bên ngoài? Chúng ta có đ̣i hỏi quá đáng không? Chúng ta có nhầm lẫn không, bạn nhỉ? Chứ không phải rằng người ta chỉ có thể đạt đến tự do giải thoát bằng con đường tự do giải thoát sao? Chúng ta nào phải là những tu sĩ lêu lỏng, phóng túng! Sự trầm mặc hiền lành của chúng ta ai chẳng biết. Chúng ta có đ̣i hỏi ǵ nhiều. Bạn c̣n nhớ không, khi đọc mấy cuốn sách về triết học và văn chương v.v… tôi đều bị thầy trụ tŕ chùa Núi ngăn cấm. Ngay cả những sách học ngoại ngữ cũng bị thầy xé nát cả. Cứ chiếu theo luật, thầy ấy buộc chúng ta chỉ học kinh và Hán văn thôi. Kể ra khi thầy ấy có ư xây dựng chúng ta theo truyền thống cũ đấy. Nhưng xây dựng không đúng cách th́ chỉ thành phá hoại. Ai cũng có thể thấy rằng làm một cái hang hay dựng một túp lều cỏ ngay trung tâm thành phố th́ thật chẳng mấy thích hợp. Người ta sẽ nói ḿnh điên không sai. Cách sống của chúng ta sẽ do chính chúng ta vạch ra, dựa theo khuynh hướng giải thoát của đức Phật và tùy thuận hoàn cảnh, thời đại và tâm lư địa phương mà chúng ta đang sống. Tất cả những sự kiện xảy ra đều có những phản ứng thích đáng để điều hợp và bố trí lại một môi trường hợp lư. Chúng ta phản đối một vài định thức là v́ chúng không c̣n thích hợp tâm tư và hoàn cảnh chúng ta hiện tại. Và sẽ c̣n vươn măi đến tương lai nữa, những khuôn khổ vẫn cứ theo đó mà thay đổi, mà thăng hóa. Chúng ta thiết tha với lư tưởng nhưng phương pháp để thực hiện lư tưởng đó nhiều khi không phù hợp với thời đại hoặc trái ngược với cá tính của mỗi người chúng ta. Sự dồn nén của một tâm tư trong khuôn khổ chật hẹp không vừa vặn với tầm vóc của nó sẽ gây nên sức xung động kịch liệt. Tâm hồn càng ngày càng mở rộng mà nếp sinh hoạt thường nhật cứ măi chết khô, cố định th́ tâm hồn không thể nhẹ nhàng vươn thoát được. Sự phản kháng trong trường hợp này là lẽ tất nhiên không thể ngăn chận. Chúng ta không phải là những kẻ muốn sống ngoài ṿng kỷ luật; nhưng chúng ta ư thức được những kỷ luật nào đem lại lợi ích và những kỷ luật nào là vô nghĩa, lỗi thời. Tâm hồn mở đến đâu, ṿng cương tỏa của kỷ luật nới rộng đến đó. Mở ra mà không mất, đó mới là điểm cần yếu. Bởi không mở th́ không dung được tất cả, nhưng mở hẳn – mà không có sức kềm chế nào như là một nhận thức sáng suốt về trách nhiệm của ḿnh trước quyền lợi tha nhân – th́ cũng mất tất cả. Kỷ luật luôn uyển chuyển để thích ứng với hoàn cảnh và tâm tư của mỗi con người, mỗi thời đại. Chúng ta đi t́m, chúng ta măi đi t́m v́ chúng ta đă quá ngột ngạt trong trói buộc và v́ sự trói buộc này, chúng ta biết chắc là không làm nẩy nở được tâm hồn chúng ta, và không c̣n cần thiết nữa, không c̣n cần thiết nữa. Có phải v́ chúng ta khát khao tự do, tự lập nên không thể ở yên một chỗ mà trong đó chúng ta bị buộc phải rập theo tất cả những công thức và phải bị chi phối bởi nhiều quyền lực từ bên trên chèn ép xuống?! Chúng ta không may mắn, phải không bạn? Chúng ta không được sống trong một môi trường thích hợp. Chúng ta không t́m thấy hạnh phúc. Tôi nhớ hồi c̣n ở chùa Núi, trước khi bạn dời qua Thiền thất và tôi dời về chùa Hải Đức, chúng ta đă không được đi đâu ra khỏi chùa. Những lúc chúng ta ra ngoài đều là đi tụng đám ma, đám giỗ; xong đám là tức tốc trở về chùa. Thầy trụ tŕ không đủ sức dạy chúng ta học, mà chúng ta đi học ở chùa nào khác th́ thầy kiểm soát, bắt bẻ gắt gao (có lẽ thầy ấy nghĩ rằng chúng ta chỉ nên học thầy ấy thôi). Rồi thầy lại sợ chúng ta viện cớ đi học để đi chơi. Chúng ta ít tiếp xúc với thế giới bên ngoài. Chúng ta đúng là những sơn tăng. Chiều chiều ra ngồi b́a núi ngắm trời cao biển rộng cũng bị thầy ấy gọi vào: sợ chúng ta ngắm cảnh một hồi sẽ sanh ḷng buông lung muốn vẫy vùng ngang dọc… Chúng ta không có chút tự do nào hết. Bỏ cả thân thuộc, bỏ cả những ǵ thiết yếu của một con người để xuất gia, chúng ta đổi lấy một đời sống như thế đó, có phải là phi lư lắm không? Vậy th́ nơi đâu? Đâu là chốn dừng nghỉ thực sự cho hành tŕnh t́m kiếm của chúng ta? Tôi thấy sự kiện tôi rời Nha Trang không có nghĩa giản đơn như một sự nhàm chán, hay chỉ là sự tác thành của tính hiếu kỳ, muốn phiêu lưu. Trong chốn sâu thẳm nhất của đáy ḷng, tôi nh́n ra được một nỗi niềm bi thiết, một thất bại lớn lao, một nguyên lư sâu xa, tất cả những ǵ đă một thoáng thúc đẩy tôi lên đường không điều kiện, không chần chờ, không thắc mắc, không toan tính, không lo âu; nó nói lên niềm thao thức khôn nguôi của một người trẻ tuổi trong nỗ lực t́m đến một khung trời mới lạ mà hắn tin rằng nơi đó, ṿm trời của tự do vô hạn được mở ra.
Bây giờ ngồi viết cho bạn, tôi đă có thể nh́n cuộc đời rơ hơn, thực tế hơn. Như tôi đă nói với bạn trước đây, những truyện tôi viết lúc c̣n ở Nha Trang đều chỉ là những sản phẩm của tưởng tượng. Thực ra, một tu sĩ sống bưng bít trên núi, không va chạm với xă hội bên ngoài như chúng ta th́ chẳng nên bày vẽ chuyện viết văn làm ǵ. Tôi nhớ lúc đó, trước khi đốt sạch những bản thảo, tôi đă gọi những truyện của ḿnh là những “mộng truyện”, nghĩa là những cái được viết trong mộng mơ, trong tưởng tượng, hay trong một giấc chiêm bao mà thôi. Lên đường, bước gần lại với cuộc sống chen đua của người thế tục, tôi mới hiểu rơ hơn thế nào là cuộc đời và thế nào là sự tương quan của chính ta đối với nó. Tôi vẫn c̣n là kẻ đứng ngoài lề cuộc đời, chưa tham dự chính thức vào những sinh hoạt phiền tạp của nó, nhưng tôi đă có thể nghe được rằng hơi thở của nó đă phả vào da thịt tôi. Có lẽ tôi đang kề cận cuộc đời hơn bất cứ lúc nào, kể từ trước đến nay. V́ phải ở tạm nhà người anh ruột, hàng ngày tôi chỉ nghe thấy những chuyện của thế tục. Tất cả những sinh hoạt của người chung quanh đều khác với sinh hoạt của tôi. Tôi không hề nghe được một tiếng chuông, tiếng mơ hay một thời kinh trong suốt nhiều tuần lễ, mà chỉ thường nghe những lời tính toán, bàn bạc về chuyện gạo cơm, chuyện áo quần, chuyện luyến ái, chuyện làm ăn v.v… Tất cả những chuyện ấy được nói lên trong một giọng rất nghiêm trọng; có khi lo âu, có khi đầy háo hức; có khi thỏa măn, có khi bất b́nh; có lúc hoạt kê, có khi đứng đắn; nhưng chung qui cũng xoay quanh vấn đề thực tiễn nhất của đời sống là cái ăn, cái mặc và t́nh ái. Nghĩ cũng buồn, bạn nhỉ. Nhưng phải chấp nhận thôi. Rồi ḿnh sẽ thấy quen và chịu đựng được. Nghịch cảnh dạy cho ta nhiều bài học hơn thuận cảnh, tôi mong vậy, và tôi cũng mong rằng đó sẽ là những bài học bổ ích cho lư tưởng của tôi. Dù sao, tôi vẫn có cảm tưởng như ḿnh đang bị cuốn phăng trong một cơn lốc đưa xuống vực thẳm. Tôi đang phấn đấu để vươn ra khỏi nó, và quyết chí đi t́m ngơ thoát chung cho chúng ta. Ước mong bạn vẫn b́nh yên và chờ đợi sự thành công, chờ đợi con đường mới mà chúng ta sẽ là những đồng hành tri kỷ.
Hăy cầu nguyện cho tôi măi măi như một hoa sen dù cuộc đời có là một biển lửa. Bạn c̣n nhớ hai câu thơ của Thiền sư Ngộ ấn chứ? “Ngọc phần sơn thượng sắc thường nhuận Liên phát lô trung thấp vị can. Tôi tạm dịch như vầy, chép tặng bạn đọc cho vui: “Ngọc trui trên núi màu thêm biếc Sen nở trong ḷ sắc càng tươi.” Thân ái.
hoặc bấm vào h́nh b́a để trở lại trang Mục Lục
|
